میرنیوز
زوایایی از زندگی نوه مشترک امام حسن و امام حسین(ع)/ رسول خدا(ص) چه لقبی به امام پنجم دادند؟
2020-07-28T08:59:57+04:30
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، هر یک از ائمه اطهار علیهم السلام در طول تاریخ زندگی خود در این دنیا قالب و مسیری را برای بیان معارف الهی و ترویج و تبلیغ اسلام ناب مورد استفاده قرار دادند. ازجمله امام محمدباقر علیه السلام پس از شهادت پدر بزرگوار خود که قالب دعا و مناجات را برای بیان معارف اسلامی برگزیده بودند، به ترویج علم و فقه اسلامی در میان مردم پرداختند و تمام دوران امامت خود را صرف این امر کردند. به طوری که امروز با گذشت قرن‌ها از شهادت مظلومانه آن حضرت، هزاران حدیث از آن امام بزرگوار در دسترس ما قرار دارد که راهگشای سعادت دنیا و آخرت‌مان باشد.
خبرگزاری تسنیم در گفت‌وگویی که با حجت‌الاسلام سید کاظم ارفع، نویسنده و محقق دینی، انجام داده به بررسی بخش‌هایی از سیره علمی و زندگی امام محمدباقر علیه السلام پرداخته است. آن طور که این کارشناس دینی می‌گوید، دوران زندگی و حیات امام محمدباقر علیه السلام در این عالم را می‌توان به دو قسمت مهم دسته‌بندی کرد. بخش اول آن، دورانی قبل از امامت آن حضرت است امام سجاد علیه السلام نیز در مدینه زندگی می‌کردند. این دوران در سایه آرامش و حضور پدر بزرگوارشان طی شد. اما دوره دوم از زمانی شروع شد که امام سجاد علیه السلام به شهادت رسیدند. از آن زمان بود امام محمد باقر علیه السلام عهده‌دار منصب امامت شدند و این دوران تبلیغ و فعالیت‌های آن حضرت بسیار گسترش پیدا کرد. از آنجایی که دوران زندگی آن حضرت فشارها از سوی دستگاه حکومت بر ائمه اطهار علیهم السلام و شیعیان کمتر شده بود، فرصت مغتنمی فراهم شده بود تا اسلام و شیعه به طور جدی ترویج شود و پیام اسلام به اقصی نقاط جهان برسد. به همین علت بود که امام محمدباقر علیه السلام نمایندگانی از میان شیعیان مخلص و وفادار تعیین فرموده و آن‌ها را به سرزمین‌های دور می‌فرستادند تا ضمن ترویج اسلام، پاسخ گوی نیازهای مادی و معنوی مردم باشند.
نوه امام حسن و امام حسین علیهماالسلام
خوب است گفت‌وگو را از زندگی خانوادگی امام محمدباقر علیه السلام شروع کنیم. آیا صحت دارد که مادر بزرگوار آن حضرت، فرزند امام حسن مجتبی علیه السلام بودند؟
بله. امر الهی بر این قرار گرفته بود که پس از اما حسن مجتبی علیه السلام امامت به امام حسین علیه السلام منتقل شود و سپس در فرزندان آن حضرت ادامه پیدا کند. اما باید بدانیم که امام سجاد علیه السلام با بانویی به نام فاطمه فرزند امام حسن مجتبی علیه السلام ازدواج کرد و از ایشان فرزندی به دنیا آمد که به عنوان امام پنجم عهده‌دار این امر مهم شدند. در حقیقت امام محمد باقر علیه السلام هم از سوی پدر و هم از سوی مادر علوی و هاشمی هستند و آن حضرت نوه مشترک امام حسن و امام حسین علیهماالسلام محسوب می‌شوند.
مادر آن حضرت بانویی شریف و پاک‌دامن و مؤمن بودند که امام صادق علیه السلام درباره ایشان می‌فرمودند که: «جده‌ام صدیقه بود و در خانواده امام حسن علیه السلام، زنی به درجه و مرتبه او نرسید.»
این بیان از امام معصوم نشان‌دهنده شأن و منزلت و همچنین شخصیت روحی و معنوی آن بانوی گرامی است. درواقع ایشان خانمی بوده‌اند که هم پدرشان، هم همسرشان و هم فرزند ایشان امام بودند. در منابع اسلامی نوشته شده که ایشان در میان زنان، به ترویج و تبلیغ اسلام و تقوا و پرهیزکاری می‌پرداختند و تبلیغات بسیار مهمی در این راستا در خانواده و در جمع‌های بانوان انجام می‌دادند.
بیشتر بخوانید: آشنایی با اسرار عناوین کعبه/ چرا به کعبه، بیت‌الله الحرام گفته می‌شود؟
آشنایی با زوایایی از سبک زندگی پدر خداپرستان/ دعاهای حضرت ابراهیم(ع) چگونه مستجاب می‌شد؟
گسترش ترویج علم و فقه
چطور امام محمدباقر علیه السلام در دوران امامت خود توانستند به تبلیغ گسترده اسلام بپردازند. این در حالی است که ظاهراً این امکان در دوران امامت ائمه پیشین چندان امکان‌پذیر نبود.
دوران زندگی و حیات امام محمدباقر علیه السلام در این عالم را می‌توان به دو قسمت مهم دسته‌بندی کرد. بخش اول آن، دورانی قبل از امامت آن حضرت است امام سجاد علیه السلام نیز در مدینه زندگی می‌کردند. این دوران در سایه آرامش و حضور پدر بزرگوارشان طی شد. اما دوره دوم از زمانی شروع شد که امام سجاد علیه السلام به شهادت رسیدند. از آن زمان بود امام محمد باقر علیه السلام عهده‌دار منصب امامت شدند و این دوران تبلیغ و فعالیت‌های آن حضرت بسیار گسترش پیدا کرد.
از آنجایی که دوران زندگی آن حضرت فشارها از سوی دستگاه حکومت بر ائمه اطهار علیهم السلام و شیعیان کمتر شده بود، فرصت مغتنمی فراهم شده بود تا اسلام و شیعه به طور جدی ترویج شود و پیام اسلام به اقصی نقاط جهان برسد. به همین علت بود که امام محمدباقر علیه السلام نمایندگانی از میان شیعیان مخلص و وفادار تعیین فرموده و آن‌ها را به سرزمین‌های دور می‌فرستادند تا ضمن ترویج اسلام، پاسخ گوی نیازهای مادی و معنوی مردم باشند.
فرصتی که اغتشاش داخلی حکومت برای مسلمانان ایجاد کرد
چطور چنین فرصتی برای امام محمدباقر علیه السلام فراهم شده بود؟
به این علت که دولت اموی در اثر قیام اما حسین علیه السلام به شدت ضعیف شده بود و در حال انقراض و نابودی بود. در عین حال مردم سرزمین ایران که در فشار حکومت اموی بودند و این فشارها به دلیل دوستی آن‌ها با اهل بیت علیهم السلام صورت می‌گرفت، علیه حکومت اموی شورش می‌کردند.
به عبارت دیگر در زمان آن حضرت انتقال قدرت از بنی‌امیه به بنی‌عباس اتفاق افتاد. این نوع انتقال قدرت با کشمکش‌ها و درگیری‌هایی در دستگاه حکومت همراه بود که آن‌ها را از مقام امام محمد باقر علیه السلام منصرف می‌کرد و توجه کمتری به روایت‌ها و فعالیت‌های آن حضرت داشتند. به این ترتیب امام باقر علیه السلام بر اساس دریافتی که از معادن علم و دانش الهی داشتند، به جبران آن صد ساله که علوم الهی بر روی مردم بسته نگه داشته شده بود برخاسته و از آن علوم برای مردم گفته و آن‌ها را از منابع علم اصیل اسلامی بهره‌مند می‌کردند. آن حضرت با واسطه پدر خود روایت‌های مستند از پیغمبر اسلام صلی‌الله علیه و آله را دریافت کرده بودند و در این زمان آن‌ها را برای مردم بازگو می‌کردند. به این صورت بود که روایت‌های نبوی در میان مردم گسترش پیدا کرده و حقانیت ائمه اطهار علیهم السلام بازگو و آشکار می‌شد.
علومی که راهگشای مردم در طول تاریخ شد
حتی گاهی آن حضرت بدون واسطه اینکه روایتی را از پدر بزرگوار خود دریافت کنند، به این دلیل که به منابع علم الهی متصل بوده‌اند، روایت‌های مستقیمی از نبی مکرم اسلام عنوان می‌کردند و می‌فرمودند: قال رسول‌الله صلی‌الله علیه و آله. به این معنا که ایشان به معدن علم وصل بوده و نیازی برای داشتن واسطه برای آگاهی از روایت‌های نبی خدا نداشته‌اند.
در عین حال این روایت‌ها و علوم الهی را برای مردم تشریح و تحلیل می‌کردند تا بهتر و عمیق‌تر مطالب را درک کرده و با خاطر بسپارند. بر همین اساس بود که امام محمد بن علی علیه السلام، باقرالعلوم به معنای شکافنده علم‌ها گفته می‌شود و روایت‌های آن حضرت راهگشای مردم در طول تاریخ بوده است.
درنتیجه حکومت فرصتی به دست نمی‌آورد تا بتواند در برابر فعالیت‌های امام علیه السلام قد علم کند و یا شیعیان را بیش از آن تحت فشار بگذارد. چراکه اصل حکومت در معرض نابودی و انحلال قرار گرفته بود. امام علیه السلام نیز از همین فرصت به دست آمده، بهترین استفاده را بردند و در راه تبلیغ و ترویج اسلام و پیام‌های رسول اکرم صلی‌الله علیه و آله و امام علی علیه السلام و نیز پدران بزرگوار خود بسیار تلاش کردند. به اندازه‌ای که امروز هزاران حدیث از قول آن حضرت بیان شده و در دسترس ما قرار گرفته است.
لقبی که رسول خدا صلی‌الله علیه و آله به امام پنجم دادند
لقب باقرالعلوم را چه کسی به امام محمد بن علی علیه السلام داد؟
لقب باقرالعلوم به معنی شکافنده دانش‌ها و استخراج‌کننده عمق و کنه علوم، لقبی است که پیغمبر اکرم صلی‌الله علیه و آله به آن حضرت دادند. درواقع رسول خدا صلی‌الله علیه و آله در حالی که ائمه بعد از خود را یک به یک معرفی می‌کردند و صفات و ویژگی‌های هر یک را بیان می‌فرمودند، به ویژگی‌های شخصیتی و علم فراوان امام محمد بن علی علیه السلام اشاره کردند و ایشان را باقرالعلوم خواندند. چراکه ایشان دانش‌های الهی را به طور دقیق، موشکافانه و صحیح بیانی می‌فرمودند و اوج و نهایت علوم را مشخص می‌کردند. مردم نیز وقتی با آن حضرت آشنا می‌شدند و شاهد سخنان گران‌بها و ارزشمند ایشان بودند، دلیل این لقب را متوجه می‌شدند که آن حضرت باقرالعلوم هستند.
البته کنیه امام محمد باقر علیه السلام، ابوجعفر است. چراکه فرزند ایشان امام جعفر صادق علیه السلام هستند و ایشان با این کنیه نیز شناخته می‌شوند. در روایت‌ها نیز گاهی به این کنیه اشاره شده است.
افرادی که در محضر امام علیه السلام به درجه‌های بالای علمی رسیدند
اشاره کردید که امام محمدباقر علیه السلام افرادی را به عنوان نمایندگان خود به سوی مردم می‌فرستادند. آیا مشخص است که این افراد چه کسانی بودند؟
از آنجایی که دوران امام محمدباقر علیه السلام فرصت خوبی را ترویج و تبلیغ اسلام حقیقی فراهم شده بود، شیعیان هم فرصت فعالیت پیدا کرده بودند. در تاریخ نوشته شده شیعیان مؤمن و مخلص در آن دوران زیاد بودند. به خصوص اینکه جمعی از آن‌ها به دلیل فضای بازی که ایجاد شده بود، از سرزمین‌های خود هجرت کرده و به مدینه آمده بودند تا در خدمت امام محمدباقر علیه السلام از علم و دانش آن حضرت بهره‌مند شوند. به همین علت شیعیان دانشمند در میان یاران آن حضرت بسیار است.
در این میان چند نفر به عنوان مخلص‌ترین، باوفاترین و دانشمندترین یاران امام محمدباقر علیه السلام نام برده شده‌اند. افرادی مانند ابوبصیر اسدی، زراره بن اعین، فضیل بن یسار، محمد بن مسلم طائفی و برید بن معاویه عجلی. جالب این است که حتی جابر بن حیان که به عنوان پدر علم شیمی در دنیا مشهور است، شاگرد امام علیه السلام بوده و از ایشان درس‌های علمی، فقهی و اسلامی بسیاری آموخته است.
اعتراف عام و خاص به درجات والای امام محمدباقر علیه السلام
در این میان، رویکرد سایر افراد و مردمی غیر از شیعیان نسبت به آن حضرت چگونه بود؟
امام محمد باقر علیه السلام از نظر ژرف‌نگری در موضوعات فکری و شکوه موقعیت علمی و دانشی، هم در فقه و عقاید و تفسیر قرآن و حدیث و هم در زمینه‌های معرفتی، نسبت به دیگران در مرتبه بسیار بالایی قرار داشتند که نظیر ایشان را فقط می‌توان در میان ائمه اطهار علیهم السلام پیدا کرد. به عنوان مثال گفته شده که یک نفر از عبدالله بن عمر خطاب سؤالی کرد که او نتوانست جواب آن را بدهد. آن مرد را پیش اما محمدباقر علیه السلام بردند و او سؤال خود را از آن حضرت پرسید. امام علیه السلام جواب او را فرمودند و وقتی آن پاسخ را به عبدالله گفت، او گفت که: آن‌ها از خانواده‌ای اندیشمند و دانا هستند.
درواقع همه به علم و دانش گسترده ائمه اطهار علیهم السلام اعتراف می‌کردند و این موضوعی نیست که تنها شیعیان بر آن تأکید داشته باشند. در منابع بسیاری به درجات علمی والای آن حضرت اشاره شده است.
بهره‌برداری از قالب علم و دانش در بیان معارف اسلامی
می‌دانیم که امام زین‌العابدین علیه السلام برای بیان معارف والای الهی و اسلامی، مسیر دعا و مناجات را برگزیده بودند و عمدتاً از این طریق معارف دینی را به مردم آموزش دادند. سیره امام محمدباقر علیه السلام در این زمینه چطور بود؟
امام سجاد علیه السلام به این علت قالب دعا و مناجات را انتخاب کرده بودند که بعد از قیام جان‌سوز عاشورا و شهادت مظلومانه امام حسین علیه السلام، دل‌های مردم را آماده درک معارف می‌دانستند ولی باید از بعد عاطفی وارد می‌شدند تا این معارف بهتر و مؤثرتر واقع شود. درنتیجه آن امام بزرگوار از قالب دعا و مناجات استفاده کردند.
پس از شهادت ایشان و آغاز امامت امام محمدباقر علیه السلام، اوضاع کمی تغییر کرده بود. مردم در اثر آموزه‌های امام سجاد علیه السلام به درک خوبی از اسلام رسیده بودند و حالا وقت آن بود که امام از قالب علم و دانش بهره ببرند. از آن زمان زمینه‌های علمی و توسعه دانش حقیقی و ناب اسلام گسترش پیدا کرد و امام محمدباقر علیه السلام در این زمینه اقدامات بسیار مؤثری را انجام دادند.
البته آن حضرت حرکات و اقدامات خود را در تمام مدت 19 سال امامت، بر اساس شرایط سیاسی و اجتماعی انجام می‌دادند. درواقع مترصد اوضاع سیاسی بودند و از آن به نفع اسلام بهره می‌بردند. به این ترتیب در اثر آموزه‌های آن حضرت بنیان‌ها و شالوده فکری جمعیت زیادی از مردم در طول تاریخ احیا و اصلاح شد و این آموزه‌ها در میان انسان‌های هشیار و مؤمن قرن‌های مختلف مورد بهره‌برداری قرار گرفت.
انتهای پیام/
منبع : خبرگزاری تسنیم
کلمات کلیدی : میرنیوز اهل بیت علیهم السلام قرآن و عترت
اشتراک گذاری :
آخرین اخبار فرهنگی
پیام تبریک برخی نهادهای فرهنگی درباره موشک‌باران اسرائیل
برای «بی‌بدن» و مفهومی به نام تعارضات اجتماعی
اگر مقابل دشمن شل بگیریم مشکل حل می شود؟ + صوت
«بعد از رفتن» و «روایت ناتمام سیما» مسافر مسکو شدند
بیانیه انجمن سینمای جوانان درباره پاسخ پهپادی و موشکی ایران
آخرین وضعیت گوینده رادیو در بیمارستان
هنرمندان درباره «وعده صادق» چه نوشتند؟
نمایش‌های کودک و ایرانی رونق‌بخش سالن‌های دولتی
تکلیف سریال رضا شفیعی‌جم روشن شد
تولید فصل دوم «سرزمین شعر» با ایده‌هایی جدید و پخته‌تر
دیپلماسی میان ایران و تاجیکستان مبتنی بر عشق است
افزایش حقوق ایثارگران در سال ۱۴۰۳ چقدر خواهد بود؟
دیدگاه قرآن درباره توان یهودیان اسرائیل در برابر رقیب
یاسینی رکورددار کنسرت در سال ۱۴۰۲ / در مسیر همایون یا یگانه
صادرات نوشت‌افزار ایرانی کلید خورد
قانون عفاف و حجاب برای همه مردم لازم‌الاجرا شد
تلاطم در بازار ظهیرالاسلام/ قیمت کاغذ تحریر افزایش یافت
سهم ۴۹درصدی تمساح خونی از گیشه تعطیلات/ پرویزخان درجا زد
شاعرانی که خود را "عطار" جا زدند
«محفل» بدون سلبریتی با خلاقیت و یک شبِ صدمیلیونی!
مهرداد صدقی با "آبنبات لیمویی" به نمایشگاه می‌آید
عملیات اجرایی آماده‌سازی نمایشگاه کتاب تهران آغاز شد
دژهای پوشالی یهود به دادشان نرسید
حمایت شاعران از "وعده صادق" ایران
گنبد آهنین چه می‌داند از صریر قیامت سجیل
جشن نیمه شعبان هیئت کجا برویم؟
شاعران به استقبال نیمه شعبان رفتند/ کاش، سَحر، خاک رهِ « مهدی موعود » شوم
بهترین دعاها در شب نیمه شعبان به روایت امام صادق (ع)
"پایان جنگ"، "عزل منتظری و بنی‌صدر" و "فوت احمد خمینی" موضوع گفت‌وگو با کارگردان "احمد"/ احمد آقا حتی یک «واو» به صحبت‌های امام دست نزد!
ویکی موعود با ۴۰ هزار مقالۀ تخصصی راه اندازی شد
