جدیدترین جایگاه علمی ایران در دنیا و منطقه اعلام شد/ تداوم رشد کیفی علم ایران

خبرگزاری مهر - گروه دانش و فناوری: تولیدات علمی یک کشور مجموعه‌ای از تحقیقات، مقالات، استنادات، همکاری‌های بین المللی، فعالیت محققان، مؤسسات آموزشی و پژوهشی یک کشور هستند. در بررسی این تولیدات شاخص‌های مختلفی از جمله چاپ مقاله در مجلات معتبر بین المللی، استنادات، اعتبار مجلات و میزان بهره‌وری و تأثیرگذاری علمی دانشمندان به صورت کمی و کیفی درنظر گرفته می‌شود.

رهبر معظم انقلاب اسلامی همواره در دیدارهای نخبگان و استعدادهای برتر علمی کشور به موضوع تولید علم نافع و حرکت رو به رشد علمی جمهوری اسلامی ایران تاکید فرموده اند. در تازه‌ترین دیدار معظم له با نخبگان، ایشان با تأکید بر لزوم تمرکز جامعه علمی و نخبگان برای یافتن راه‌حل‌های علمی مشکلات مختلف اظهارداشتند: ظرفیت نخبگی جوانان ملت ایران، می‌تواند زمینه‌ساز پر کردن شکاف علمی کشور با علم جهانی، عبور از مرزهای جهانی علم، ایجاد تمدن نوین اسلامی و تحقق آینده درخشان کشور باشد.

ایشان با یادآوری سخنان چند سال قبل خود درباره آینده ایران و ضرورت پیشتازی در عرصه علم جهانی گفتند: باید به‌گونه‌ای حرکت کنیم که در آینده‌ای معقول، ایران منبع علم جهانی بشود و هر کسی برای دسترسی به جدیدترین یافته‌های علمی، ناچار از یادگیری زبان فارسی شود، همانگونه که در برهه‌هایی از تاریخ، ایرانیان بر قله‌های دانش جهانی قرار داشتند و کتابهای دانشمندان ایران در دانشگاه‌های غرب و شرق مورد تدریس و استناد اهل علم و دانش بود.

«لزوم آفرینش علمی» نکته دیگری بود که رهبر انقلاب در تبیین آن، گفتند: امروز کارهای علمی مهمی در کشور در حال انجام است که غالباً جزو شاخه‌های علمی خلق‌شده به دست دیگران است، در حالی‌که علاوه بر این، باید با خلاقیت و نوآوری، قوانین ناشناخته طبیعت را کشف و در تولید علم، نوآوری کرد.

حال که سال ۲۰۲۱ به پایان رسیده است، بررسی بخشی از این دستاوردهای علمی نشان می‌دهد که رشد علمی ایران از حرکت نیایستاده است و همچنان رشد با کیفیت تولیدات علمی ایران ادامه دارد.

بررسی جایگاه علمی ایران در سال ۲۰۲۱ بر اساس برآوردهای نظام‌های بین المللی WOS یا Web of Science، اسکوپوس (SCOPUS)، نظام نامه NATURE INDEX انجام شده است. در این بررسی رشد علمی کشور بر پایه شاخص‌های بین المللی تولید علم صورت گرفته است.

در حال حاضر جمهوری اسلامی ایران بر پایه آخرین اطلاعات تولید علم، در نظام بین المللی Web of Science در سال ۲۰۲۱ در رتبه پانزدهم دنیا قرار دارد و آخرین به روز رسانی تولید علم ایران در حوزه Web of Science تا روز ۲۸ نوامبر سال ۲۰۲۱ نشان می‌دهد شاخص اچ ایندکس ایران عدد ۳۸۳ است که این میزان نشان دهنده میزان کیفیت مقالات ایرانی ثبت شده است.

جایگاه علمی ایران در Web of Science در ۵ سال اخیر

جایگاه علمی ایران در Web of Science در ۵ سال اخیر نشان می‌دهد که میزان درصد مقالات کنفرانسی به دلیل شیوع پاندمی کرونا در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ نسبت به دوره‌های قبل به طور محسوسی کاهش داشته است. سهم تولید علم ایران از مقالات کنفرانسی در سال ۲۰۲۱ به میزان ۱.۲۶ درصد و در سال ۲۰۲۰ به میزان ۲.۹۷ درصد بوده است. این در حالی است که سهم تولید علم ایران از مقالات کنفرانسی در سال ۲۰۱۹ میزان ۵.۲۹ درصد، در سال ۲۰۱۸ میزان ۶.۶۱ درصد و در سال ۲۰۱۷ میزان ۷.۸۳ درصد بوده است.

داده‌های مربوط به بخش درصد مشارکت بین المللی جمهوری اسلامی ایران از پایگاه InCite و با در نظر گرفتن ESCI استخراج شده است و نشان می‌دهد که درصد مشارکت بین المللی در پنج سال اخیر رشد خوبی داشته است. این درصد از میزان ۲۲.۲۴ در سال ۲۰۱۷ به میزان ۳۵.۶۵ درصد در سال ۲۰۲۱ رسیده است. این میزان در سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۰ به ترتیب ۲۴.۸۴ درصد، ۲۸.۰۲ درصد و ۳۱.۷۰ درصد بوده است.

بخش قلمروهای ‏پژوهشی برتر جایگاه علمی ایران در Web of Science در ۵ سال اخیر نشان می‌دهد که سه گروه مهندسی، شیمی و علم مواد مهمترین قلمروهای پژوهشی کشور در این مدت بوده اند.

کشورهای همکار با گروه‌های علمی ایران در حوزه Web of Science در سال‌های اخیر تفاوت‌هایی باهم داشته اند. در سال ۲۰۲۱ کشورهای آمریکا، چین و کانادا، در سال ۲۰۲۰ با کشورهای آمریکا، کانادا و چین، در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۱۸ با کشورهای آمریکا، کانادا و استرالیا و در سال ۲۰۱۷ با کشور آمریکا، کانادا و ایتالیا همکار علمی ایران بوده اند.

جایگاه علمی ایران در اسکوپوس (SCOPUS) در ۵ سال اخیر

در نظام نامه بین المللی اسکوپوس (SCOPUS) مهمترین قلمروهای ‏پژوهشی ایران در تولید علم در سال‌های مختلف به ترتیب پزشکی، مهندسی و علم مواد در ۲۰۲۱، پزشکی، مهندسی و علم مواد در ۲۰۲۰، مهندسی، پزشکی و فیزیک و نجوم در ۲۰۱۹، مهندسی، پزشکی و علم مواد در ۲۰۱۸ و مهندسی، پزشکی و فیزیک و نجوم در ۲۰۱۷ بوده اند.

کشورهای همکار علمی ایران نیز به ترتیب در سال ۲۰۲۱ آمریکا، چین و کانادا، در سال ۲۰۲۰ آمریکا، کانادا و چین، در سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ آمریکا، کانادا و انگلستان بوده اند.

بررسی جایگاه علمی ایران در اسکوپوس (SCOPUS) در ۵ سال اخیر نیز همانند Web of Science نشان می‌دهد که پاندمی کرونا بر میزان درصد مقالات کنفرانسی تأثیر منفی گذاشته است. سهم تولید علم ایران از مقالات کنفرانسی در پایگاه اسکوپوس در سال ۲۰۲۱ به میزان ۱.۸۰ درصد بوده است. این میزان در سال ۲۰۱۷ به میزان ۶.۵۰ درصد بوده و در روندی کاهشی این میزان در سال ۲۰۱۸ میزان ۵.۸۵ درصد، در سال ۲۰۱۹ میزان ۵.۸۴ درصد، و در سال ۲۰۲۰ میزان ۳.۶۹ درصد بوده است.

بررسی نشریات ایرانی نمایه شده در پایگاه بین المللی نشان می‌دهد که در سال ۲۰۲۱ تعداد ۱۷۲ نشریه در ISI و تعداد ۲۸۴ نشریه در SCOPUS نمایه شده اند.

میزان نشریات ایرانی نمایه شده در پایگاه بین المللی

جایگاه علمی ایران در رتبه‌بندی SCImago

همچنین علاوه بر نظام‌های بین المللی Web of Science و اسکوپوس، نظام رتبه‌بندی سایمگو یا رتبه‌بندی SCImago به طور جداگانه نسبت به رتبه بندی کشورها در تولید علم می‌پردازد. این رتبه بندی که توسط گروه پژوهشی به همین نام در دانشگاه گرانادا در اسپانیا انجام می‌شود کشورها را براساس تعداد مقالات علمی مؤسسات آموزش عالی که در بانک اطلاعاتی اسکوپوس ثبت شده، ارزیابی می‌کند.

این رتبه‌بندی به عنوان یکی از جامع‌ترین نظام‌های رتبه‌بندی پژوهشی دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهش محور در جهان از ۹ شاخص عمده استفاده می‌کند. شاخص‌های مورد استفاده در سایمگو شامل «اس. جِی. آر: (SJR)»، «اچ ایندکس: (H-Index)»، «تعداد کل مدارک در سال مورد نظر»، «تعداد کل استنادها در دوره سه ساله»، «مدارک قابل استناد در دوره سه ساله»، «تعداد استنادها به ازای هر مدرک در دوره دو ساله»، «تعداد کل مدارک در دوره سه ساله»، «تعداد کل منابع» و «تعداد منابع به ازای هر مدرک» است.

همچنین رتبه ایران در سال ۲۰۲۱ از نظر اچ ایندکس در ۴۰ است. همچنین از نظر تعداد مقالات اچ ایندکس ایران ۳۷۶ است. داده‌های مربوط به اچ ایندکس از وب سایت سایمگو استخراج شده است و هنوز اطلاعات ۲۰۲۱ در آن به روز رسانی نشده است.

آخرین به روز رسانی نظام رتبه‌بندی سایمگو یا رتبه‌بندی SCImago نشان می‌دهد در بازه زمانی ۱۹۹۶ تا ۲۰۲۰ کشورهای ایالات متحده آمریکا، چین، انگلستان، آلمان و ژاپن در ۵ رتبه برتر هستند. رتبه جمهوری اسلامی ایران در این رتبه بندی در رده ۲۱ دنیا و رده دوم خاورمیانه است.

تعداد مقالات علمی (اسناد) ۶۶۲ هزار و ۱۸۹ مورد، تعداد مقالات علمی قابل استناد ۶۳۲ هزار و ۷۰۵ مورد، تعداد استنادات ۷ میلیون و ۴۸ هزار و ۷۷۶ بار، میزان خود استنادی مقالات ۲ میلیون و ۳۹۵ هزار و ۹۵۶ بار، نقل قول‌ها در هر سند ۱۰.۶۴ درصد و شاخص H ایندکس ۳۷۶ است.

جایگاه علمی ایران در NATURE INDEX در سال ۲۰۲۱

جایگاه علمی ایران در NATURE INDEX نیز در سال ۲۰۲۱ نشان می‌دهد با توجه به اینکه آخرین به روزرسانی این نظام بین المللی برای گزارش‌های تولید علم هنوز تکمیل نشده، رتبه کل ایران ۳۵ است. این رتبه در سال ۲۰۲۰ عدد ۳۳ بوده است.

نظام بین المللی (Nature INDEX) نیچرایندکس برای اولین بار در سال ۲۰۱۳ ساخته شد. این پایگاه داده‌ای از اطلاعات محققان و مقالات پژوهشی اساسی است که در یک گروه منتخب از ۸۲ مجله علمی با کیفیت بالا در زمینه علوم طبیعی منتشر شده است. پایگاه داده توسط Nature Research جمع آوری شده است. نیچرایندکس اطلاعاتی را درباره نتایج تحقیق با کیفیت بالا در سطح نهادی ارائه می‌دهد.

جداول سالانه نیچر ایندکس ۲۰۲۱ بر اساس خروجی‌های تحقیقاتی نشان می‌دهد که پنج رتبه اول به ترتیب به ایالات متحده آمریکا، چین، آلمان، انگلستان و ژاپن اختصاص دارد و رتبه ایران در این جدول ۳۵ است. بازه زمانی ذکر شده در این جدول اکتبر ۲۰۲۰ تا سپتامبر ۲۰۲۱ است که ایران در این بازه زمانی ۲۳۹ خروجی تحقیقاتی داشته است. اما خروجی تحقیقات ۵ سال گذشته در نمودار زیر برای ایران قابل مشاهده است.

در این حوزه ایران با کشورهای دیگری نیز در تحقیقات علمی همکاری داشته که بر اساس جدول درصد سهم همکاری مندرج در نیچر ایندکس بیشترین همکاری به ترتیب با آمریکا، آلمان و چین بوده است.

هر چند انتشار نتایج پژوهش در معتبرترین مجلات بین‌المللی نشان از قدرت علمی اعضای هیأت علمی کشور دارد، اما بر اساس سیاست‌های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری، کمیت تولید علم تنها یکی از ابعاد توسعه علمی است. لذا توجه به سایر ارکان تولید علم شامل دیپلماسی علمی، کیفیت تولیدات علمی و اثرگذاری فناورانه و نوآورانه از عوامل بسیار با اهمیتی هستند که نباید نادیده انگاشته شوند. به هر ترتیب، مهمترین مسئله حال حاضر کشور هدایت مقالات علمی به سمت نیازهای جامعه است.

منبع : خبرگزاری مهر

آخرین اخبار علمی

اظهارات وزیر علوم درباره انتصابات و آمار دانشجویان اخراجی و تعلیقی

2024-11-21T17:07:18+03:30

وزیر علوم گفت: اطمینان می دهم که انتصاباتی که داشتم کار خودم بوده و غیرسیاسی ترین افراد را انتخاب کردم.

سه فاکتور خطر سکته مغزی/ آسان‌ترین راهکار کاهش استرس و اضطراب

2024-11-21T16:00:38+03:30

حوزه سلامت در هفته رو به پایان، در جهان، شاهد اخبار و رویدادهای متعدد و مختلفی بود که به مرور به گزیده‌ای از مهم‌ترین آنها می‌پردازیم.

قدیانی: دانشجویان بسیجی باید پرچمدار مراکز تحقیقاتی باشند

2024-11-21T15:33:58+03:30

رئیس دانشگاه انقلاب اسلامی گفت: باید دانشگاههای ما به مراکز تحقیقاتی تبدیل شوند و دانشجویان بسیجی پرچمدار آن باشند. 

دانشجویان بسیجی باید پرچمدار مراکز تحقیقاتی باشند

2024-11-21T15:20:38+03:30

رئیس دانشگاه انقلاب اسلامی گفت: باید دانشگاههای ما به مراکز تحقیقاتی تبدیل شوند و دانشجویان بسیجی پرچمدار آن باشند. 

نحوه ارائه خدمات پیامک انبوه برای کاهش شکایت کاربران بررسی شد

2024-11-21T13:14:03+03:30

نحوه ارائه خدمات پیامک انبوه در راستای ایجاد وحدت رویه در ساماندهی حوزه پیامک انبوه و با هدف ایجاد هم افزایی برای توسعه بازار کسب و کار و افزایش رضایت مردم م...

همکاری‌ دانشگاه‌های شهیدبهشتی و شریف در حوزه هوش مصنوعی و رباتیک

2024-11-21T12:47:18+03:30

دانشگاه‌های علوم پزشکی شهیدبهشتی و صنعتی شریف با انعقاد تفاهم‌نامه‌ای در حوزه های رباتیک و نانورباتیک، هوش مصنوعی، یادگیری الکترونیکی، یادگیری عمیق و ... همک...

مشکلات رزیدنت‌ها بررسی و رفع خواهد شد

2024-11-21T10:33:59+03:30

وزیر بهداشت گفت: مشکلات رزیدنت ها رفع خواهد شد.

شرایط پذیرش دانشجویان استعداد درخشان در دانشگاه شریف اعلام شد

2024-11-21T10:20:39+03:30

دانشگاه صنعتی شریف شرایط پذیرش دانشجویان استعداد درخشان در مقطع کارشناسی ارشد بدون آزمون در سال تحصیلی ۱۴۰۴-۱۴۰۵ را اعلام کرد.

ثبت‌نام دانشجویان استعداد درخشان در دانشگاه علم و صنعت تمدید شد

2024-11-21T10:07:19+03:30

مهلت ثبت نام دانشجویان استعداد درخشان در مقطع کارشناسی ارشد سال تحصیلی ۱۴۰۵-۱۴۰۴ دانشگاه علم و صنعت، تمدید شد.

نوجوانان استرالیایی در آستانه محدودیت استفاده از شبکه‌های اجتماعی

2024-11-21T09:53:59+03:30

دولت استرالیا لایحه‌ای با هدف ممنوعیت شبکه های اجتماعی برای کودکان زیر ۱۶ سال به پارلمان ارائه کرد که شامل جریمه ای تا ۳۲ میلیون دلار آمریکا برای پلتفرم‌هایی...

ظفرقندی: موافق درمان رایگان سالمندان نیستم

2024-11-21T09:40:39+03:30

وزیر بهداشت گفت: موافق درمان رایگان سالمندان بالای ۶۵ سال نیستم.

افزایش ۲۰ درصدی مسمومیت با مونوکسید کربن در سال جاری

2024-11-21T09:27:19+03:30

معاون آموزش اورژانس کشور گفت: موارد مسمومیت با گاز مونوکسید کربن در سال جاری افزایش ۲۰ درصدی داشته اما تعداد فوتی‌های ناشی از این مسمومیت کاهش ۱۴ درصدی نسبت ...

هر ایرانی صاحب شناسنامه سبک زندگی می‌شود

2024-11-21T08:33:58+03:30

مدیر کل دفتر طب ایرانی و مکمل وزارت بهداشت، از آموزش سبک زندگی سالم بر اساس آموزه‌های طب ایرانی با هدف کاهش بار بیماری‌های غیر واگیر در کشور خبر داد.

رشد تعداد مشترکین و ضریب نفوذ خدمات ارتباطی

2024-11-21T08:20:39+03:30

سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی از پیشرفت‌های کم‌سابقه در افزایش ضریب نفوذ خدمات سیار، پهن‌باند و توسعه شبکه فیبرنوری خبر داد.

آغاز ثبت نام وام شهریه دانشجویان از امروز

2024-11-21T08:20:39+03:30

ثبت نام وام شهریه دانشجویان از امروز اول آذر ۱۴۰۳ آغاز شده و تا ۱۴ آذرماه ۱۴۰۳ ادامه دارد.

افزایش ۲۰ درصدی مسمومیت با مونوکسید کربن در سال جاری/ کاهش ۱۴ درصدی فوتی‌ها

2024-11-21T07:40:39+03:30

معاون آموزش اورژانس کشور گفت: موارد مسمومیت با گاز مونوکسید کربن در سال جاری افزایش ۲۰ درصدی داشته اما تعداد فوتی‌های ناشی از این مسمومیت کاهش ۱۴ درصدی نسبت ...

برخی داروهای دیابت می توانند آسم را مهار کنند

2024-11-21T05:53:59+03:30

به نظر می رسد داروهایی که قبلاً توسط میلیون ها بیمار دیابتی مصرف شده اند، به کاهش حملات آسم تا ۷۰ درصد کمک می کنند.

ایران می‌تواند الگوی ادغام طب سنتی و مکمل در منطقه باشد

2024-11-20T22:47:18+03:30

رئیس سمپوزیوم بین‌المللی چشم انداز طب سنتی، گفت: ایران یک کشور پیشرو در حوزه طب سنتی است و می‌تواند الگویی برای توسعه و ادغام طب سنتی و مکمل در نظام سلامت سا...

گسترش همکاری‌ علمی بین دانشگاه‌ علوم پزشکی شهیدبهشتی و شریف

2024-11-20T16:20:41+03:30

تفاهم‌نامه همکاری‌های مشترک علمی و پژوهشی بین دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی و دانشگاه صنعتی شریف منعقد شد و به امضای روسای دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی و شریف...

حمایت بنیاد ملی علم از طرح‌های پژوهشی و رساله‌های مرتبط با فلسطین

2024-11-20T16:07:19+03:30

بنیاد ملی علم ایران در فراخوانی با عنوان «مسئله فلسطین: دیروز و امروز و فردا» که از ۳۰ آبان ماه تا ۱۵ بهمن ماه ادامه دارد، از طرح‌های پژوهشی و پسادکتری و رسا...

ابلاغ هرگونه آیین‌نامه و بخشنامه منوط به تأیید حقوقی وزارت علوم شد

2024-11-20T16:07:19+03:30

وزیر علوم با ابلاغ بخشنامه‌ای به رؤسای دانشگاه‌ها تأکید کرد: واحدهای متبوع موظفند قبل از تصویب هرگونه مقرره امضای قرارداد و تفاهم‌نامه ای تاییدیه حقوقی وزارت...

دانشگاه علامه تقویت وفاق با همسایگان را بررسی می کند

2024-11-20T15:40:41+03:30

همایش ملی «توسعه اقتصادی و اجتماعی جزایر سه‌گانه و تقویت وفاق با همسایگان» از سوی دانشگاه علامه‌طباطبائی با همکاری دانشگاه‌های سراسر کشور برگزار خواهد شد.

پیشنهاد افزایش ۵۴ درصدی تعرفه پزشکی

2024-11-20T15:27:19+03:30

مدیرکل روابط عمومی وزارت بهداشت از پیشنهاد ۵۴ درصدی تعرفه های پزشکی به دولت خبر داد.

پیام تبریک سرپرست دانشگاه علوم پزشکی ایران به مناسبت هفته بسیج

2024-11-20T15:27:19+03:30

سرپرست دانشگاه علوم پزشکی ایران در پیامی آغاز هفته گرامیداشت بسیج که امسال شعار «بسیج با مردم؛ برای مردم» برای آن برگزیده شده را تبریک گفت.

کلید مدیریت بهتر بیماری‌های کلیوی

2024-11-20T15:00:40+03:30

مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت گفت: رژیم غذایی هدفمند، به معنای انتخاب هوشمندانه مواد غذایی، کلید اصلی برای مدیریت بهتر بیماری‌های کلیوی است.

گاز رادُن دومین عامل ابتلا به سرطان ریه است

2024-11-20T15:00:39+03:30

معاون فنی مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت گفت: گاز رادُن خطر ابتلاء به سرطان ریه را افزایش و بعد از استعمال دخانیات دومین عامل اصلی ابتلاء به سرطان ریه است.

کاهش چشمگیر مصرف آب، برق و گاز در وزارت علوم

2024-11-20T14:47:18+03:30

معاون اداری، مالی وزارت علوم گفت: ناترازی انرژی در کشور به یک بحران جدی تبدیل شده است که مدیریت صحیح مصرف، قطعا در خروج از این بحران نقش اثرگذار دارد.

نتایج آزمون EPT دانشگاه آزاد اعلام و ثبت‌نام آذرماه آغاز شد

2024-11-20T14:20:40+03:30

نتایج آزمون EPT آبان ماه سال ۱۴۰۳ دانشگاه آزاد اسلامی اعلام شد و ثبت نام آزمون EPT آذرماه سال ۱۴۰۳ از امروز ۳۰ آبان ماه آغاز و تا ساعت ۲۴ روز چهارشنبه ۷ آذر ...

تجلیل از دستیاران برتر آزمون تخصصی و فوق تخصصی علوم پزشکی ایران

2024-11-20T14:20:40+03:30

آئین تجلیل از دستیاران رتبه برتر آزمون تخصصی و فوق تخصصی دانشگاه علوم پزشکی ایران با حضور سرپرست این دانشگاه برگزار شد.

مشکل پرداخت وام شهریه دانشجویان حل شد

2024-11-20T14:07:19+03:30

رئیس صندوق رفاه دانشجویان گفت: با همکاری سازمان برنامه‌ و بودجه مشکل پرداخت وام شهریه برطرف شد و دانشجویان از فردا یکم آذرماه می‌توانند نسبت به ثبت‌نام خود ا...