میرنیوز
یادداشت| «زبان فارسی»؛ زبان مادریِ شیرین‌تر از قندی به‌وسعت افغانستان‌ـ۲
2023-02-27T08:40:40+03:30
دفتر منطقه‌ای خبرگزاری تسنیم ؛ در تقویم جهانی، روز 21 فوریه روز جهانی «زبان مادری» (International Mother Language Day) نامگذاری شده‌است. ابتکار عملی که در 17 نوامبر سال 1999 توسط «یونسکو» انجام شد و به جرئت می‌توان این اقدام را در شمار رفتارهای مثبت این نهاد سازمان ملل برشمرد که می‌تواند آثار مبارکی را در حفظ فرهنگ‌ها و آثار تمدنی به دنبال داشته باشد. به این مناسبت، در یادداشتی دو تکه، نگاهی داشته‌ایم به وضعیت امروز زبان فارسی در افغانستان.
حال و روز زبان فارسی در افغانستان چگونه است؟
به طور طبیعی، در کشوری که زبان مادری بیش از نیمی از آنان «زبان فارسی» است، باید حال و روز آن زبان خوب باشد؛ در میان شهروندان افغانستانی «زبان فارسی» به عنوان زبان مشترک میان سایر زبان‌ها نیز شناخته می‌شود.
گشت و گذار در شهرها و روستاهای افغانستان نیز مؤید همین واقعیت است، چه اینکه جدای از فارسی‌زبان‌ها در افغانستان شهروندانی که به زبان پشتو یا ازبکی و دیگر زبان‌ها سخن می‌گویند برای برقراری ارتباط با یکدیگر در دادوستدهای روزانه به زبان شیرین، شیرین‌سخنان این سرزمین گویش و مفاهمه می‌کنند.
با این همه، در سرزمینی که به گفته شهروندانش مهد زبان فارسی است و بیش از 80% مردمان آن یا این زبان، زبان مادری‌شان است یا زبان مفاهمه و کلام مشترک‌شان، کم و بیش نامهربانی‌هایی نیز با آن می‌شود.
دوگانه‌انگاری «فارسی» و «دری» چنان که در قسمت پیشین این یادداشت ذکر شد، از جمله همین نامهربانی‌ها و البته شیطنت‌هایی است که اتفاقاً منشأ بیرونی دارد و البته همواره با واکنش اعتراضی فارسی‌زبانان افغانستان نیز همراه بوده است. این واکنش به ویژه در قالب شعر نمود بیشتری نیز یافته است:
لهجه‌ام دُرّ دری، اما زبانم پارسی‌ست
روح من شهنامه است و جسم و جانم پارسی‌ست
از تبار رستم و از زادگاهِ آرش‌ام
تیرهایم واژگان است و کمانم پارسی‌ست
این زبان واحد، این پهنای فرهنگ سترگ
این جنون عشق در خون رگانم، پارسی‌ست
این زبان رودکی و مولوی و حافظ است
گنگ اگر من خواب دیدم، ترجمانم پارسی‌ست
دوست دارم مولوی‌وار این زبان شمس را
این زبان شعر و منطق در دهانم پارسی‌ست
هر کجا در من نهال دوستی بنشانده‌اند
باغ صلح و آشتی‌ام، باغبانم پارسی‌ست
می‌روم از فرش تا عرش خدا بی‌واسطه
راه‌پیمای سلوکم، نردبانم پارسی‌ست
...
فارسی‌زبانان افغانستان به ویژه اهل ادب و فرهنگ آن سامان، به خوبی دریافته‌اند که دعوای «فارسی» و «دری» دعوایی دروغین و با منشأ بیرونی و مشابه آن چیزی است که انگلیس بر سر زبان فارسی در هند آورد، چنان که امروز زبان فارسی در هندوستان به زبانی غریب تبدیل شده است! حال اینکه روزگاری نه چندان دور، زبان محافل علمی و ادبی آن بوده و اتفاقاً در کوچه و بازار نیز به آن تکلم می‌شده است.
بر این اساس، در سال 1396 وقتی که در یک اقدام شیطنت‌آمیز، «بی‌بی‌سی فارسی» نام خود را به «بی‌بی‌سی دری» تغییر داد، با اعتراض‌های گسترده‌ای از مخاطبان افغانستانی خود مواجه شد! که چرا «لندن» بر آتش دعوای دروغین «فارسی» و «دری» می‌دمد، حال اینکه کمتر فارسی‌زبانی است که به این دوگانه باور داشته باشد.
دعوای فارسی و پشتو در افغانستان
با اینکه تعدد زبان و فرهنگ در بسیاری از کشورها وجود دارد و فراتر از آن، به فرمایش قرآن کریم، تعدد زبان‌ها امری طبیعی در جهان خلقت و نشانه حکمت الهی است؛ «وَ مِنْ آیاتِهِ خَلْقُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ اخْتِلافُ أَلْسِنَتِکُمْ وَ أَلْوانِکُمْ إِنَّ فی ذلِکَ لَآیاتٍ لِلْعالِمین».(روم: 22) این رنگارنگی زبان و «آیت» الهی، مستمکی برای دعوا درست کردن، میان «فارسی» و «پشتو» برای عده‌ای در افغانستان شده است؛ به قول عتیق الله عتیق، دعوای ساختگی دیگری که نتیجه‌ای جز خسارت برای دو طرف، عایدی دیگری ندارد:
پشتو، تو گفته ماندی و من فارسی فارسی
نی من به جای رسیده‌ام و نی تو میرسی
هرچند که با همیم و کنار هم، مگر
هردو به چنگ دشمنیم از دست بی‌کسی
قوم و زبان، حزب، ... قبیله و چی و چی
دعوا برای این‌همه، دعوای کرگسی
دعوا میان ما و تو اصلاً خیالی است
مانند فرض‌ها و قضایای هندسی
جای من و تو مثل گذشته کنار هم
زیباست و رنگ‌رنگ چو گل‌های اطلسی
تکرا ر میکنم که اگر ما جدا شویم
نی من به جای میرسم و نی تو میرسی
...
این دعوای ساختگی زمانی در افغانستان صورت ناخوش‌تری می‌گیرد که برخی گمان می‌برند با حذف عناوین فارسی از روی تابلوها یا به قول افغانستانی‌ها «لوحه‌ها»، زبان فارسی نیز از مهد زبان فارسی کوچانده می‌شود! مانند آنچه شهردار سابق کابل در زمان دولت غربگرا و وابسته اشرف غنی با تابلوها و نمادهای شهری انجام می‌داد!
21 فوریه امسال(سوم اسفند) از «روز جهانی زبان مادری» طی مراسمی رسمی در کابل، تجلیل به عمل آمد و شماری از مقامات دولت طالبان نیز در آن سخن گفته و بر تعهد به توسعه تمامی زبان‌های رایج در این کشور سخن گفتند؛ ابراز تعهدی که نشان از درک واقعیت‌ها و استفاده از ظرفیت تمامی سرمایه‌های یک مملکت برای توسعه آن می‌دهد.
زبان فارسی در افغانستان یا به تعبیر دیگر، در مهد و زادگاه خویش، آینه شکوه و عزت مردمان آن سرزمین و تبلور غیرت و مردانگی‌های آن بوده است؛ شاید کمتر زبانی را بتوان یافت که به ظرافت این زبانِ شیرین‌تر از قند، آن رشادت‌ها و ایثارها را چنین به تصویر بکشد:
«همسنگر»
و آتش چنان سوخت بال و پرت را
که حتی ندیدیم خاکسترت را
به دنبال دفترچه خاطراتت
دلم گشت هر گوشه سنگرت را
و پیدا نکردم در آن کنج غربت
بجز آخرین صفحه دفترت را
و آن دستمالی که پیچیده بودی
در آن مهر و تسبیح و انگشترت را
همان دستمالی که یک روز بستی
بدان زخم بازوی همسنگرت را
همان دستمالی که پولک نشان شد
و پوشید اسرار چشم ترت را
سحر گاه رفتن زدی با لطافت
به پیشانی ام بوسه ی آخرت را
و با غربتی کهنه تنها نهادی
مرا آخرین پاره پیکرت را
و تا حال می سوزم از یاد روزی
که تشییع کردم تن بی سرت را
کجا می روی ای برادر درنگی
ببر با خودت پاره ی دیگرت را
«محمد کاظم کاظمی»
...
جان کلام اینکه زبان فارسی در هر سرزمینی فراتر از حدود خراسان قدیم، هر سرنوشتی بیابد، در مهد و خانه خود، همچنان زنده و مانا خواهد بود و تصویرگر افسانه‌ها، رؤیاها، رنج‌ها و شادی‌ها و لحظه‌لحظه زندگی مردم آن سامان سربلند، چه اینکه به قول شاعر نام‌آشنای افغانستان، قهار عاصی:
گل نیست ماه نیست دل ماست پارسی
غوغای کوهُ ترنم دریاست پارسی
از آفتاب معجزه بر دوش می کشد
رو بر مراد و روی به فرداست پارسی
از شام تا به کاشغر از سند تا خجند
آیینه دار عالم بالاست پارسی
تاریخ را وثیقه سبز شکوه را
خون من و کلام مطلاست پارسی
روح بزرگ و طبل خراسانیان پاک
چتر شرف چراغ مسیحاست پارسی
تصویر را مغازله را و ترانه را
جغرافیای معنوی ماست پارسی
سرسخت در حماسه و هموار در سرود
پیدا بود از این که چه زیباست پارسی
بانگ سپیده عرصه بیدار باش مرد
پیغمبر هنر سخن راست پارسی
دنیا بگو مباش بزرگی بگو برو
ما را فضیلتی که ما راست پارسی
انتهای پیام/.
منبع : خبرگزاری تسنیم
کلمات کلیدی : میرنیوز زبان فارسی زبان مادری کشور افغانستان
اشتراک گذاری :
آخرین اخبار جهانی
لیبرمن: نتانیاهو در برابر حزب‌الله تسلیم شد
درخواست مخفیانه بایدن از کنگره برای تخصیص ۲۴ میلیارد دلار دیگر به اوکراین!
ترکیه: اسرائیل باید خسارات وارده به لبنان را جبران کند
وزیر دفاع لبنان: هیچ نیرویی جز نیروهای لبنان و یونیفل در خاک کشورمان مستقر نمی‌شود
وزیر دفاع چین تحت بازجویی قرار گرفت
پیام «النخاله» خطاب به «نعیم قاسم»: رزمندگان لبنانی و فلسطینی در یک جبهه باقی خواهند ماند
تحرکات پهپادها و توپخانه رژیم صهیونیستی برای ترساندن شهروندان لبنانی
شاخص‌های پیروزی لبنان به اعتراف مقامات صهیونیست
مجمع پارلمانی ناتو خواستار تسریع پذیرش اوکراین در این ائتلاف شد!
اکثر صهیونیست‌ها بعد از فرار از اراضی اشغالی به کدام کشورها می‌روند؟
مصر: آتش‌بس در لبنان مقدمه‌ای برای توقف جنگ در غزه باشد
چین: تلاش تایوان برای کسب استقلال با کمک آمریکا، پایان غم‌انگیزی دارد
تیم ترامپ و دولت بایدن «تفاهم‌نامه انتقال قدرت» امضا کردند
نماینده پارلمان لبنان: زمان تشییع پیکر شهید نصرالله به زودی اعلام می‌شود
انصارالله: اگر مقاومت جانانه نیروهای لبنانی نبود دشمن به آتش بس تن نمی‌داد
حمایت «گروه هفت» از آتش‌بس در لبنان و بی‌توجهی به حکم بازداشت «نتانیاهو»
بازگشت پرشور آوارگان لبنانی به خانه‌های خود؛ شهرک‌نشینان صهیونیست برنمی‌گردند
حزب‌الله عراق: آتش‌بس لبنان تأثیری بر نبرد محور مقاومت با اشغالگران نمی‌گذارد
بیانیه مشترک آمریکا و فرانسه درباره آتش‌بس در لبنان
بندهای کامل توافق آتش‌بس لبنان از نگاه رسانه صهیونیستی
الجزیره خبر داد: انهدام ۵۰ تانک صهیونیستی در لبنان
هاآرتص: بعد از لبنان، جنگ در غزه نیز باید پایان یابد
بندهای کامل توافق آتش‌بس از نگاه رسانه صهیونیستی
روسیه: وضعیت کنونی خاورمیانه نتیجه مستقیم سیاست‌های تهاجمی اسرائیل است
استقبال سازمان ملل و اتحادیه اروپا از آتش‌بس در لبنان
رسانه‌های عبری: لبنانی‌ها هیچ ترسی از هشدارهای ارتش اسرائیل ندارند
ازدحام در مسیرهای منتهی به جنوب لبنان همزمان با آغاز رسمی آتش‌بس
میقاتی: دشمن صهیونیستی به صورت کامل به آتش‌بس پایبند باشد
آمریکا: آتش بس در لبنان دائمی است
ارتش روسیه مراکز کنترل پهپادهای کامیکازه اوکراین را منهدم کرد
