میرنیوز
«همدان» شهر اولین خیزش‌ها در ایران/ دو روز زودتر «به وقت بصیرت»
2019-12-30T13:41:58+03:30
خبرگزاری فارس ـ همدان؛ همدان این شهر قرون و اعصار در تاریخ چندهزار ساله خود بستر حوادث، پدیده‌‌ها، خیزش‌هایی بوده که باید به منزله موجودی زنده مورد تحقیق و بررسی قرار بگیرد، باید رابطه هر یک از این تحولات اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی با مبانی فکری رایج در آن دوره به درستی و با دقت مطالعه شود.
قطعاً تمام زوایای تاریخی کشور، ناگزیر از توجه خاص به تواریخ محلی و منطقه‌ای است که معمولاً در برگیرنده تمام حوادث کشور آن هم در ابعاد کوچک‌تر و گاهی مفصل‌تر نسبت به نقش و اهمیت آن ناحیه در حوادث ملی و کشوری بوده است و حتی به جرأت می‌توان گفت که گاهی خیزش، حوادث، رویداد و یک قیام بومی و محله‌ای خود بستری برای یک کار و خیزش بزرگ ملی شده و اینگونه حوادث در تاریخ معاصر ایران به وضوح دیده می‌شود و اهمیت تحقیق و پژوهش‌هایی در این باب بر کسی پوشیده نیست.
یکی از آن حوادث تاریخی که برای همیشه در تاریخ این شهر به یادگار ماند خیزش مردم همدان در ۷ دی سال ۸۸ بعد از ماه‌ها فتنه‌انگیزی در کشور بود؛ ۷ دی اولین اعتراض مردمی کشور برای بیان انزجار و نفرت از فتنه و سران فتنه بود.
اعتراضی مردمی که به صورت خودجوش شکل گرفت و یک روز بعد از آن، حماسه مهم و بزرگ ۹ دی در سراسر کشور رخ داد و از آن زمان تا به امروز مردم بصیر، آگاه و آزاده این سرزمین هر ساله در ۹ دی برای حمایت از رهبر و به عشق ولایت از خانه‌ها بیرون آمده و اتحاد و همبستگی خود را به دشمنان نشان می‌دهند و در این روز یکصدا فریاد می‌زنند که خط و ربطشان با هرچه اغتشاش و اغتشاگر جداست.
امروز به مناسبت روز ۹ دی بر آن شدیم به تحلیل خیزش‌های مختلف در همدان در طول تاریخ حیات آن بپردازیم و این که بیان کنیم منشأ همه این شروع‌ها در ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی و... برای نخستین بار در کشور ریشه در تاریخ کهنش دارد و تا امروز نیز ادامه داشته است، از این رو به طور قطع می‌توان گفت «همدان شهر اولین‌ها» است.
از این روز برای بررسی زوایای تاریخی این رویدادها به سراغ دکتر ابوالفتح مؤمن، استاد و پژوهشگر تاریخ، مؤلف و نویسنده رفته و در این گفت‌و‌گوی دو ساعته مستمع سخنان شیرین وی بودیم.
ابوالفتح مؤمن در ابتدا ضمن قدردانی از خبرگزاری فارس برای پیگیری و تعصبش نسبت به بازخوانی تاریخ همدان گفت: اگر خبر و گزارش تاریخی یک منطقه به خوبی منعکس شود می‌تواند بابی برای ارائه مکاتبات، عکس‌ها، دست‌نوشته و اسناد تاریخی از سوی افراد دیگر شده و بر غنای کار یک پژوهشگر بیفزاید.
تاریخ همدان، تاریخ پرفراز و نشیبی دارد و می‌توان بر اساس اسناد، ادله و مدارک موجود ادعا کرد که "همدان شهر اولین‌ها" است زیرا اتفاقات و تحولات سیاسی، اجتماعی و ... زیادی در این منطقه رخ داده که تأثیر شگرف خود را نه تنها در سراسر ایران بلکه بر قاره آسیا در طول قرون گذشته، داشته است.
برای بیان ریشه‌یابی خیزش‌های همدان بهتر است همدان را از زمان ایران باستان مورد بررسی قرار دهیم.
****
همدان در سال ۷۵۰ (ق.م) اولین پایتخت حکومت ایران در زمان ماد بوده که بعداً مبنای بزرگ‌ترین امپراطوری جهان در زمان هخامنشیان شد و همچنین دارای آرشیو اسناد و بایگانی دولتی بوده که به دست آوردن نوشته‌ای بر روی پوست در منطقه تپه پیسا و دیزج گواه این مطلب است.
****
در زمان حکومت هخامنشیان نیز اولین دانشکده پزشکی آسیا در همدان به نام مکتب سده دایر می‌شود که فیثاغورث در کتاب خود به آن اشاره کرده، حال چرا به نام مکتب سده؟ چون در این دانشگاه مدرن پزشکی همیشه ۱۰۰ نفر دانشمند و دانشور پزشکی وجود داشته و هرگز نمی‌گذاشتند که این تعداد کمتر از ۱۰۰ نفر شود و همیشه ۱۰۰ پزشک حاذق در دانشگاه حضور داشته است.
****
رخدادهای زیادی در تاریخ این شهر وجود دارد اما سعی می‌کنم به وقایع مهم بپردازم. در دوره اسلامی و زمان مختار ثقفی، همدان شهری زیر نظر حکومت عراق و مختار بود و در زمانی که مختار برای انتقام دشمنان واقعه کربلا قیام کرد؛ مردم همدان با آگاهی خوبی که از وقایع سیاسی آن زمان و براساس علاقه‌ای که به اهل بیت(ع) داشتند و اهداف مختار را برای سرکوبی یزیدیان می‌دانستند اولین مردمانی بودند که حاکم مختار را پذیرفت و خراج ارسال کرد.
****
بعد از این به زمان حمله مغول‌ها در سال ۶۱۶ ه. ق می‌رسیم که رویارویی مردم همدان مانند دیگر شهرها در برابر حمله مغول‌ها آمیخته با مقاومت و ایثار بود و یک مجتهد بزرگ و روحانی شیعه به نام «تقی‌الدین حمامی» مردم را کنار هم جمع کرد و فرماندهی نظامی را علاوه بر رهبری دینی برعهده گرفت؛ این هم جزو اولین کارها در کشور بود که یک روحانی فرماندهی نظامی داشته و در مقابل مغول ایستادگی می‌کند و در آخر نیز به شهادت می‌رسد؛ پیشنهاد می‌کنم که برای این فرد مانند فیلم سربداران باید فیلمی ساخته شود.
****
در زمان انقلاب مشروطه آنچه در این دوران شاخص بوده تشکیل اولین انجمن ایالتی نه تنها در ایران بلکه در آسیا در همدان ایجاد شده آن هم دو ماه قبل از انقلاب مشروطه در سال ۱۳۲۴ ه. ق.
صفاعلی ظهیرالدوله در آن دوران حاکم همدان بود و با انتصاب او به عنوان حکمران همدان، این شهر دچار تحولات عمیق و ریشه‌داری می‌شود و این شهر در زمان او در مسیر تعالی، ترقی و قانون‌مداری قرار می‌گیرد.
این مجلس با حضور ۵۰ نفر از اصناف، طیف‌ها و اقلیت‌های مذهبی مختلف به نام «مجلس فواید عمومی» به دستور ظهیرالدوله تشکیل شد و آنچه مشروطه برای آن می‌جنگید دو ماه قبل توسط او و بزرگان شهر در همدان شکل گرفت.
همچنین برای ساخت این مجلس اولین همگرایی در خور توجه توسط مردم نیز صورت گرفت؛ در این واقعه تمام محصلان و معلمان به همراه خود یک دستمال گچ و یک دانه آجر برای ساخت ساختمان مجلس آورده‌اند و این همگرایی در ایران اولین بوده است. البته جلسات اولیه‌ای در «مسجد میرزاتقی» صورت می‌گیرد. منظور اصلی ظهیرالدوله از تشکیل این مجلس پشتیبانی قشرهای مختلف مردم از حکومت اصلاح‌طلب خود و تشکیل جبهه‌ای علیه زورگویان و مستبدان بوده است.
فردی به نام شیخ محمدتقی معروف به «معین‌الاصناف» که بعد از مجلس فوائد عامه به وکیل‌الرعایا ملقب شد، وی در مجلس فواید عامه فعال بوده و وقتی مجلس شورای ملی شکل گرفت همدان اولین شهری بود که نماینده خود را که همین فرد بود به مجلس فرستاد و به او "نوبرالوکلا" می‌گفتند.
****
بعد از انقلاب مشروطه اولین نهضت یا خیزش دانش‌آموزی کشور در سال ۱۳۳۰ ه.ق در همدان شکل گرفت که در این دوران آیت‌الله شیخ محمدباقر بهاری کالاهای روسی را در پی اولتیماتوم روسیه تحریم می‌کند و مردم خصوصاً دانش‌آموزان مدرسه «شرافت» علیه روس‌ها تظاهرات کرده و علیه روسیه شعار می‌دهند و از مشروطه حمایت می‌کنند، پسر آیت‌الله محمدباقر این خاطرات را بیان کرده که در مرکز اسناد موجود است.
****
یکی از وقایع سیاسی دیگر که برای اولین بار در کشور آن هم در همدان اتفاق افتاده مربوط به مبارزه علیه بهائیت است. بهائیان در همدان نفوذ و شروع به فعالیت می‌کنند و در سطح شهر به منظور گسترش عقاید خود جلسات مختلفی برپا می‌کردند. به دنبال اقدامات این فرقه، روحانی جلیل‌القدری به نام حجت‌الاسلام سید عباس موسوی معروف به "داعی‌الاسلام" مجلسی را برای اولین بار در کشور به نام مجلس «دعوت اسلامی» با یک اساسنامه و مرامنانه مدون برای برخورد فرهنگی با تهاجم بهاییون در سال ۱۳۲۴ ه.ق پایه‌ریزی کرد. در این مجلس ۱۶ تن از علمای شهر حضور داشتند که علاوه بر پاسخ به شبهات در خصوص فرقه بهائیت به انجام امور خیریه و کمک به فقیران می‌پرداختند، این مجلس روزهای دوشنبه برپا می‌شد و آن چنان تأثیری داشت که «شوقی افندی» سرکرده بهائیان شرکت بهائیون در این مجلس را تحریم کرد.
اولین دارالایتام همدان توسط سید حسین مدنی ملقب به مترجم نظام که یکی از افراد فعال این مجلس بود در خیابان شکریه افتتاح می‌شود.
****
در دوره پهلوی اول، اولین تحول شهرسازی و معماری کشور در همدان بوده که از آن به عنوان «دریدگی معماری» یاد می‌کنند که بافت سنتی را به هم زد و همین میدان امام و ۶ خیابان منشعب شده از آن توسط دو مهندس آلمانی به نام (کارل- فریش) که زن و شوهر بودند در همدان طراحی و اجرا شد و بعد از همدان تحولات معماری در شهرهای دیگر کشور به دستور رضاخان اتفاق افتاد.
****
همچنین اولین کارخانه چرمسازی ایران در محله چرمسازی ( دانشکده کشاورزی فعلی) در سال ۱۳۱۲ توسط ارباب اردشیر یگانگی که تاجر ثروتمندی زرتشتی بود، افتتاح شد که ۹۰ کارگر در آن کار می‌کردند که این کارخانه در تحولات سیاسی و اقتصادی همدان و کشور نقش بسزایی داشته است. پوست و چرم همدان آنقدر معروف بود که در برخی از کتب گردشگران خارجی چون سفرنامه جکسون به آن اشاره شده است.
****
در ادامه باید گفت که اولین بمباران در جنگ جهانی دوم در تاریخ ۶ شهریور سال ۱۳۲۰ در همدان اتفاق افتاد که طبق اسناد ۱۵ نفر شهید و بیش از ۳۰۰ نفر مجروح شدند و محل دفن این شهدا در هنرستان امام علی(ع) فعلی در محله جوادیه همدان بوده و این منطقه به نام منطقه شهیدا (به گویش همدانی) معروف بوده است.
****
پیرو این قضایا در جریان نهضت ملی، و آستانه کودتای ۲۸ مرداد، همدان اولین شهری است که در کودتای ناموفق ۲۵ مرداد ۱۳۳۲ باز اولین شهری است که سه روز قبل از کودتای ۲۸ مرداد به پا خواسته و و باز برای اولین بار در کشور مجسمه شاه توسط مردم همدان پایین کشیده می‌شود.
به دنبال این واقعه همدان باز اولین شهری است که در روز ۲۸ مرداد تسخیر نظامی می‌شود. تیمور بختیار که از کرمانشاه عازم تهران بوده به محض ورود به همدان این شهر را تسخیر و تظاهرات مردم را سرکوب می‌کند که این واقعه در کتب تاریخی مختلف بیان شده است.
****
این خیزش‌ها نشان می‌دهد مردم همدان از رشد سیاسی و اجتماعی بالایی برخوردار بوده‌اند و این رشد به زمان فعلی آنها برنمی‌گردد بلکه ریشه در گذشته و تاریخ غنی آنها دارد.
وقتی به دوران قبل از پیروزی انقلاب می‌رسیم، با کمی در مطالعه تاریخ همدان متوجه تحولات و اقدامات بزرگ مردم و علمای این دیار می‌شویم که در تسهیل جریان پیروزی انقلاب نقش مهمی داشته‌اند. از جمله اقدامات سیاسی شهید محراب آیت‌الله مدنی در همدان بوده که به فرمان وی در ۲۲ بهمن سال ۵۷ از حرکت تانک‌ها که از کرمانشاه عازم تهران هستند، به کمک مردم غیور و انقلابی همدان جلوگیری کرده و این واقعه بزرگ در خاطرات بزرگانی چون سید جلال حسینی، سردار شهید همدانی و افراد مختلف عنوان شده است.
****
همچنین واقعه ۳۰ مهر سال ۵۷ که دانش‌آموزان دختر و پسر همدان راهپیمایی عظیمی به چند علت مختلف ترتیب دادند و این تظاهرات به خیابان شهدای فعلی کشیده می شود و رژیم مردم را به گلوله بسته که در این روز سه نفر شهید و عده زیادی مجروح شدند. بنده واقعه این روز را در یک کتاب ۳۴۰ صفحه‌ای به نام «خیزش دانش‌آموزی» نوشته‌ام که اخیرا به چاپ رسیده است.
****
انقلابیون همدان اولین مدافعان در غرب کشور در جریان ناامنی‌های کردستان، پاوه و...هستند که به این منطقه رفته و به دفاع از مرزهای ایران پرداختند و نقش و اقدامات رزمندگان و سرداران همدان در دفاع مقدس چون شهید همدانی، شهید چیت‌سازیان، شهید ترک و...زبانزد بوده و در کتاب‌های تاریخی چون مهتاب خین و ...مربوط به جنگ و دفاع مقدس به آنها به طور مفصل اشاره شده است.
****
در دوران جنگ نیز اولین نمازجمعه‌ای که بمباران شد ( تاریخ ۲۱ تیرماه سال ۶۱) که با احتساب مناطق دیگر شهر بیش از ۵۰۰ نفر شهید و مجروح شدند.
استاد ابوالفتح مؤمن در پایان مطالب خود خاطرنشان کرد: متأسفانه همدان دارای ظرفیت و پتانسیل‌های فراوانی بوده اما از نظر معرفی، بهره‌برداری و اطلاع‌رسانی این ظرفیت‌ها کند عمل کرده و یا مورد عنایت قرار نمی‌گیرد. معتقدم تاریخ همدان دچار مظلومیت حادی شده است که محلات تاریخی ما یا دچار فراموشی شده و یا خیابان‌کشی شده یا تبدیل به برج و آپارتمان می‌شود. هرچند کارهای پژوهشی تاریخی بسیاری در این شهر انجام می‌شود اما همه به صورت جزیره‌ای بوده و یکپارچه نیست.
امیدوارم در آینده محققان و پژوهشگران تازه نفسی با دستیابی به اسناد و مدارک و منابع تازه‌تری در واکاوی لایه‌های تو در توی این سرزمین بر معرفی غنای آن بیافزایند.
در پایان این گزارش می‌توان گفت این اولین‌ها تنها بخشی از تاریخ غنی همدان در طول عمر چند هزار ساله خود براساس اسناد و مدارک بوده که البته قابلیت نوشتن چند کتاب را دارد. اولین‌هایی که در این گزارش آمده بیشتر در حوزه سیاسی- اقتصادی است در حالی که همدان در زمینه فرهنگی در خصوص ساخت مدارس و کتابخانه‌ها اولین‌های فراوانی دارد و لازم است برای هر یک از آنها مطالعه و پژوهش‌های جداگانه‌ای صورت بگیرد.
آنقدر کار زمین مانده پژوهشی تاریخی وجود دارد که باید این موضوع برای حفظ تاریخ و اصالت این شهر مورد توجه و حمایت ویژه قرار بگیرد. چیزی که این روزها بر اثر بی‌توجهی و عدم علاقه به تاریخ این مرزوبوم کمرنگ شده است.
حال به خوبی روشن شد که خیزش مردم همدان در ۷ دی سال ۸۸ برای اولین بار در کشور بعد از ماه‌ها آشوب دشمن یعنی دو روز قبل از ۹ دی ریشه در تاریخ سیاسی و اجتماعی تار و پود این شهر و رشد آگاهی و بصیرت مردم این دیار دارد.
----------------
الهام شهابی
-----------------
انتهای پیام/89001/خ
منبع : خبرگزاری فارس
کلمات کلیدی : میرنیوز 30 مهر همدان ابوالفتح مومن همدان شهر اولین‌ها مشروطه در همدان
اشتراک گذاری :
آخرین اخبار استان ها
ورود سامانه بارشی به خراسان رضوی پایان هفته جاری
تریلی حامل تجهیزات پزشکی قاچاق در «دشتستان» توقیف شد
تعطیلی ۵ واحد صنعتی به علت تخلفات زیست محیطی در میبد
ثبت‌نام اعتکاف رجبیه در حرم مطهر امام رضا(ع) آغاز شد
کمک به بخش خصوصی راهبردی مطمئن برای توسعه و اشتغالزایی است
استاندار با تفکیک استان کرمان به شمال و جنوب مخالف است
ایربریج چهارم فرودگاه مشهد به پیشرفت فیزیکی ۹۰ درصدی رسید
همه ظرفیت‌های استان سمنان در راستای توسعه به‌کارگیری می‌شود
استاندار مازندران: تفکر راهبردی بسیج منظومه فراحکمرانی است
استاندار مازندران:تفکر راهبردی بسیج منظومه فراحکمرانی است
متخلفان حوزه دارو و اقلام پزشکی در کردستان محکوم شدند
استاندار جدید سمنان ظرفیت‌های بومی را بکارگیری کند
طرح نظارتی ویژه برخورد با تخلفات نانوایی‌های خراسان رضوی آغاز شد
ترافیک در آزادراه های البرز به سمت تهران سنگین است
عامل شهادت جانشین پلیس اطلاعات خاش دستگیر شد
جزئیات فوت دلخراش ۴ مأمور نیروی انتظامی خراسانی اعلام شد
چند نفر از کارکنان شهرداری خرم‌آباد به اتهام ارتشا دستگیر شدند
کمک ۵۰ هزار میلیارد ریالی خیرین به بخش سلامت کشور
افزایش ۵۵ درصدی صید میگو در هرمزگان
اولین مرکز هوش مصنوعی در ایلام افتتاح شد
آئین استقبال از ۱۲ شهید گمنام در شیراز برگزار شد
جمع آوری زباله ها در ورامین از ساعت ۲۱ تا ۵ بامداد انجام می شود
آب و جمعیت ۲ مشکل اساسی در استان سمنان است
بیش از ۲۰۰۰ واحدمسکونی در بندرعباس تا اسفند ماه تحویل مردم می‌شود
نیروی دریایی امنیت را برای خطوط کشتیرانی فراهم کرده است
وزیر کشور: آب اولویت استان سمنان است
۹۷ درصد اراضی ملی استان ایلام در طرح حدنگاری ثبت شد
فرمانده نیروی دریایی: کارنامه نیروی دریایی درخشان است
شاخص روزانه آلودگی هوای شیروان در وضعیت ناسالم قرار دارد
شناسایی ۹ مادر باردار مبتلا به HIV در کاشان
