میرنیوز
بیم دارم گونه‌های فاقد اصالت موسیقی، جایگزین تعزیه‌خوانی شود
2020-08-28T07:04:49+04:30
مجتبی قیطاقی در برنامه روایت آزادگی که در جهت بررسی روند تاریخی موسیقی آئینی و تعزیه در فرهنگ عاشورا، به همت سازمان دانشجویان جهاد دانشگاهی خراسان رضوی و به صورت گفت‌وگوی مجازی برگزار شد، اظهار کرد: تعزیه مختص ایران و جزو فرهنگ دیرین ایران است و در هیچ کشور دیگری نمونه این‌گونه عزاداری مشاهده نمی‌شود. باعث افتخار است که در سال ۲۰۱۰، بنابر پیشینه تاریخی و باور جهانی، تعزیه ایران در فهرست نمونه میراث معنوی بشری در سازمان یونسکو به ثبت رسیده است.
وی در رابطه با تاریخچه تعزیه در ایران بیان کرد: آئین‌مداری، احترام به مذهب و پیشینه مذهبی و آن‌چه که جزو آیین‌های عبادی این سرزمین است، همیشه مرام ایرانیان بوده و در پیشینه ما در ایران باستان جریان داشته و اکنون هم جریان دارد. فرهنگ‌مداری و توجه به آئین‌های مختلف همیشه مورد توجه ایران بوده و همیشه در آئین‌های مختلف، از هنرهای مختلف استفاده شده است. تعزیه از جمله هنرهایی است که از قدیم‌الایام و حتی از قبل از اسلام به بهترین شکل در ایران جریان داشته است.
این موسیقی‌دان افزود: تعزیه در ایران در دوره‌های مختلف فراز و نشیب داشته است. در دوره زندیه، قاجاریه و صفویه به صورت‌های مختلف بوده و دوران طلایی تعزیه را اواخر صفویه و اوایل قاجاریه می‌دانند؛ مخصوصا در دوران ناصرالدین شاه حدود ۸۰ تکیه در تهران برای تعزیه شکل می‌گیرد که مهم‌ترین آن، تکیه دولت است که امروز حال و روز خوبی ندارد و شاید که تخریب شده است اما نمونه بسیار شاخصی در حوزه معماری تکیه است. این بنا نمونه‌ای است از تکایایی که محل برگزاری تعزیه بوده و بر اساس بوم منطقه طراحی شده است.
قیطاقی تصریح کرد: تعزیه دارای سه رکن کلام، موسیقی و حرکت است که در ایران به انواع مختلف برگزار می‌شود. شاید شبیه‌خوانی نزدیک‌ترین گونه تعزیه‌ای است که در پیشینه ما وجود داشته و در آن از تمام هنرهای تجسمی، شنیداری، آوایی و نمایشی استفاده می‌شود. شبیه‌خوانی را نباید در برابر نمایش فرض کرد. در شبیه‌خوانی گفته می‌شود افرادی که ورزیده این مهارت هستند، نقش یکی از قهرمانان را بر عهده می‌گیرند؛ حال اگر موضوع واقعه کربلا باشد، نقش یکی از قهرمانان کربلا را روایت می‌کنند. در این هنر بازیگر نقش را بازی نمی‌کند. این روایت نقد وجه تمایز شبیه‌خوانی با نمایش است؛ هرچند تعزیه را گونه‌ای از نمایش سنتی می‌دانند که این موضوع نادرستی نیست.
پژوهشگر هنرهای اسلامی خاطرنشان کرد: تعزیه و شبیه‌خوانی کارکردهای بسیار مهمی داشته است. تعزیه تلاشی بوده در جهت الگوسازی و معرفی الگوهای برجسته در این عرصه که اگر حماسی و با موضوع امام حسین(ع) بوده، انگاره‌سازی می‌کرده است و می‌توانسته احساس عاطفی مخاطب خود را برانگیزاند و او را تحت تاثیر قرار دهد. ایجاد وهم و خیال نیز در آن‌ها به صورتی ایجاد می‌شده که مخاطبان خود را در صحنه‌های کربلا احساس می‌کردند و فضا را تجسم می‌کردند. تزکیه نفس، تطهیر روح، تقویت روحیه شهادت‌طلبی و ترویج آزادی‌خواهی نیز در قالب تعزیه ارائه و مورد توجه بوده است. همچنین تسکین آلام مردم، با توجه به اینکه آن‌ها داغ‌دیده عزیزانی هستند که جوان‌مردانه از دین دفاع کردند، هم مورد توجه بوده که دوام و همبستگی این ماجرا و حفظ وحدتی که بین مردم بوده است را نشان می‌دهد.
وی تشریح کرد: پس از واقعه کربلا، شیعیان ایران از تمام امکانات خود به بهترین شکل استفاده کردند تا حرمت‌دار جوانمردان کربلا باشند. جوانمردی را ایرانیان از قدیم‌الایام پاس می‌داشتند و همانندسازی می‌کنند؛ جوانمردی حضرت عباس(ع) را با جوانمردی یادگار زرایران در قبل از اسلام. این همانندسازی‌ها بسیار کمک می‌کند تا بستر و زمینه فرهنگی به وجود بیاید و رشادت‌ها و حماسه‌پردازی بهتر دیده شود. این ویژگی اصلی تعزیه است که می‌توانیم به آن افتخار کنیم و باید از اساتید این عرصه قدرشناسی کنیم تا به فرهنگ شفاهی خود احترام گذاشته باشیم. باید توجه داشت به دلیل اینکه فرهنگ شفاهی ما به شدت در معرض خطر و تهدید است، می‌توانیم با تقدیر از اساتید از از بین رفتن آن جلوگیری کنیم.
قیطاقی بیان کرد: آثاری مانند «یادگار زرایران»، «سوگ سیاوش» و «مصائب میترا» نمونه‌هایی از آثار مکتوب و منظوم تعزیه است که پیش از اسلام وجود داشته و ادامه این باور فرهنگی است که پس از اسلام، در واقعه کربلا و ادبیات عاشورا به بهترین شکل خود را نشان می‌دهد. با توجه به واقعه کربلا و فرهنگ عاشورا، درام‌ها و نمایش‌های بسیار ارزشمندی از این رویداد استخراج و اجرا شده است.
این هنرمند موسیقی مقامی خراسان گفت: گونه‌های اصلی که در ایران برای تعزیه شناخته می‌شود، از مناقب‌خوانی که ستایش‌خوانی مذهبی در قالب شعر است، دسته‌گردانی، مقتل‌خوانی، سرنانوازی، شمایل‌گردانی، علم‌گردانی، مرثیه‌خوانی، نوحه‌گری و پرده‌خوانی تشکیل می‌شود که از بین آن پرده‌خوانی به نقاشی قهوه‌خانه‌ای می‌پردازد. شهرستان کاشمر در خراسان رضوی را می‌توان به عنوان یکی از کانون‌های پرده‌خوانی دانست. در کتاب فتوت‌نامه سلطانی از ملاحسین واعظ کاشفی بسیاری از گونه‌های تعزیه دارای مرام‌نامه است و رسما جزو فرهنگ این کشور بوده‌اند.
وی در رابطه با نقش‌های مختلف در تعزیه بیان کرد: در شرایط مختلف تعزیه و شبیه‌خوانی یکسری از منصب‌ها و یا وظیفه‌هایی وجود دارد؛ برای مثال مظلوم‌خوان، موافقخوان و اولیاءخوان نقش‌های مثبت را می‌خواند و یا آن‌ها را نقل می‌کند اما مخالف‌خوان‌ها شبیه مخالف را نقل می‌کنند که در بین این تعزیه، موسیقی نقش مهمی ایفا می‌کند. گوشه‌ای که برای آغاز موافقخوان خوانده می‌شود با گوشه‌ای که برای مخالف‌خوان خوانده می‌شود، متفاوت است؛ برای مثال قریب به اتفاق افرادی که مخالف‌خوان هستند، گوشه مخالف سه‌گاه را انتخاب و اجرا می‌کنند.
قیطاقی تصریح کرد: در فرهنگ ایران حماسه و معنویت جریان دارد و با رفتن جوانمردان، این اتفاقات را نقل می‌کنند و الگوسازی می‌کنند تا این اتفاقات در فرهنگ ما برای نسل آینده بماند که این حسن فرهنگ ماست. در عرصه موسیقی مقامی خراسان هم همین‌طور است. مقام‌های بسیاری وجود دارد که به واقعه کربلا می‌پردازد؛ برای مثال مقام «حسین یار» وجود دارد که شعرهای اصیل و اولیه‌اش در مقام امام حسین(ع) سروده شده و توسط بخشی‌های خراسان نقل می‌شود. در نواحی جنوب و شرق خراسان هم مقام‌های بسیاری وجود دارد که به ذکر فضائل اهل بیت(ع) می‌پردازد؛ در کل موسیقی ایرانی هم همین‌طور است که نشان‌دهنده رشد و پیشرفت فرهنگ و موسیقی متناسب با هم است.
این پژوهشگر هنرهای اسلامی افزود: در تعزیه آوازهای بی‌تناسب نخواهید شنید. کودک‌خوان، زینب‌خوان، موافقخوان و مخالف‌خوان به تناسب گوشه خود را انتخاب می‌کنند که بر اساس آن بخوانند چون اگر غیر از این باشد، از تاثیرگذاری آن کم می‌شود و مردم متوجه این موضوع خواهند شد.
وی خاطرنشان کرد: در خراسان هنرمندان به بهترین شکل، خواستار این نوع موسیقی بوده‌اند و افتخار این را داریم که دو گونه از موسیقی‌های خراسان ثبت جهانی در یونسکو شده است. موسیقی بخشی‌های خراسان که به دوتار و آواز می‌پردازد، موسیقی خاصی است که به ثبت رسیده و پس از آن در سال ۲۰۱۹، مهارت‌های سنتی ساختن و نواختن دوتار در ایران به ثبت رسید که نشان‌دهنده پیشینه علمی و قوی آن‌هاست.
قیطاقی تصریح کرد: ما در عرصه فرهنگی که در طول تاریخ به فراخور و به تناسب آئین‌ها، مناسبت‌ها، وضعیت جغرافیایی، بوم محل زندگی، اجتماع و نحوه زندگی‌هایمان به وجود آمده، موسیقی داریم و آئین خاص هر کدام از این‌ها را به تناسب با موسیقی خود پیش می‌برده‌ایم. موسیقی ما در سرزمین ایران و به ویژه خراسان به بهترین شکل وجود دارد و این گنج پنهان در موسیقی اقوام مختلف می‌تواند مورد توجه قرار گیرد.
این هنرمند موسیقی مقامی با بیان اینکه خیلی‌ها می‌گویند موسیقی نوایی، مقامی و سنتی، موسیقی عقب‌افتاده و قدیمی است که تناسبی با سلیقه جوانان ندارد، اظهار کرد: در طول تاریخ موسیقی ما مخصوصا در حوزه مقامی، موسیقی رشد تاریخی خود را داشته و هر زمان به آن مراجعه شده، نتیجه داشته اما وقتی به آن مراجعه و توجه نشود و معرفی نشود، طبیعی است که فرهنگ‌های رقیب فرصت پیدا می‌کنند تا جایگزین آن شوند.
وی افزود: هنرمند موسیقی‌دان خلاق می‌تواند راهی را پیدا کند که به تناسب زمانه خود بازآفرینی به وجود بیاید. مجموعه موسیقی‌ها در هر دوره‌ای مطابق شرایط زمانه خود بازآفرینی مجدد می‌شود و بسیاری از اوقات با برداشت از آن‌ها آثار جدیدی خلق می‌شود که فوق‌العاده هستند اما موسیقی مقامی در نواحی مختلف، موسیقی اندیش‌مندانه‌ای است که درک آن تلاش می‌خواهد.
قیطاقی با بیان اینکه حرمت‌داری برای اهل بیت(ع) مذهب نمی‌شناسد و همه مردم محب اهل‌بیت(ع) هستند، گفت: شیعیان و حتی دوستان اهل تسنن حضور خوبی در حرمت‌داری اهل‌بیت(ع) و مخصوصا واقعه عاشورا در ایران داشته‌اند. مردم اهل تسنن ترکمن ما که در ترکمنصحرا و گنبد حضور دارند، منظومه‌های امام حسین‌خوانی دارند. منظومه کربلا را با دوتار خود نرم می‌کنند و آواز می‌خوانند. مردمان جنوب و شرق خراسان هم همین‌طور هستند که هر زمان جشنواره‌ای در موضوع پاسداشت مقام امام رضا(ع) برگزار می‌کردیم، گروه‌های فعال و مطرح اهل تسنن ما بوده‌اند.
انتهای پیام
منبع : خبرگزاری ایسنا
کلمات کلیدی : میرنیوز استانی-فرهنگی و هنری موسیقی موسیقی مقامی خراسان موسیقی مقامی و نواحی تعزيهخواني شبیه‌خوانی عاشورا فرهنگ عاشورایی تعزيه اجرای تعزیه
اشتراک گذاری :
آخرین اخبار استان ها
رسالت نخبگان بسیج سازندگی در کانون اندیشه است
آزاد راه تهران -شمال بازگشایی شد
هیچ قدرتی توان رویارویی با ما را ندارد
انتخاب استاندار بلوچ و سنّی بدون حمایت رهبری امکان پذیر نبود
بختیاری: خیرین جایگاه ویژه‌ای در پیشبرد آرمان های انقلاب دارند
توسکاهای خطرساز بستر رودخانه چالوس با مجوز برداشت شد
انتصاب استاندار بلوچ و سنّی بدون حمایت رهبری امکان پذیر نبود
خیرین جایگاه ویژه‌ای در پیشبرد آرمان های انقلاب دارند
پزشکیان: تغییر بدون خواست جامعه امکان‌پذیر نیست
سردار سلامی در شهر صفی‌آباد حضور یافت
تغییر بدون خواست جامعه امکان‌پذیر نیست
پزشکیان در جمع دانشجویان: ناترازی‌های برق را برطرف خواهیم کرد
با هیچ کشوری خصومت نداریم/هیچ قدرتی توان رویارویی با ما را ندارد
سردار معروفی: اقشار بسیج شبکه سازی می شود
پزشکیان: شرم بر حقوق بشری که آمریکا و اروپا از آن دفاع می‌کنند
سامانه بارشی جدید به جو کرمانشاه وارد می‌شود
با هیچ کشوری خصومت نداریم/هیچ قدرتی توان رویایی با ما را ندارد
بسیج با تمام توان در عرصه‌های مختلف حضور پیدا می‌کند
جای مطالبه‌گر در زندان نیست
زینی‌وند: زمینه فعالیت برای حضور افراد شایسته در دولت فراهم شود
آیت الله جوادی آملی: مسئولان در رفع مشکلات اقتصادی بکوشند
خراسان رضوی میزبان ۱۴ پیکر شهید گمنام دفاع مقدس می شود
دومین اجلاس ملی خیرین هیئت در مشهد آغاز شد
حفظ نیروهای نخبه سیستان و بلوچستان در اولویت است
اختصاص اعتبارات ویژه دولت برای توسعه استان سیستان و بلوچستان
دیدار رئیس جمهور با جمعی از خانواده شهدای سیستان و بلوچستان
خراسان رضوی میزبان ۱۴ پیکر شهید گمنام گمنام دفاع مقدس می شود
نیروگاه زباله سوز ساری دهه فجر بهره برداری می شود
صدور مجوز تبدیل وضعیت بیش از پنج هزار نیرو در سیستان و بلوچستان
مرحوم شکوری زندگی خود را وقف اشاعه شیعه کرد/ فاطمیه کمرنگ نشود
