میرنیوز

حمام شیخ بهایی؛ رازها و نیازها

2021-04-23T10:06:43+04:30

در کوی جمالۀ جوباره، چند قدم بالاتر از عصارخانۀ صفوی شیخ بهایی و خانۀ تاریخی عباس بهشتیان، سر درِ یک بازار به آدم سلام می‌کند و کوچۀ باریکی در نهایت سخاوت، منظرۀ خیره‌کننده‌ای از گنبدِ جهانی تاج‌الملک را در سبد تعارف می‌گذارد. حمام شیخ بهایی، درست در فاصلۀ بین همین بازار و کوچۀ دلگشا قرار دارد و از آنجا که بی راهنما، گم‌شدن در هزارتوی این حمام بزرگ محتمل است، منصور عسکری خوراسگانی، ناظر مرمت آثار تاریخی و کارشناس فنی اداره کل میراث فرهنگی اصفهان گروه خبری ایسنا را همراهی می‌کند.

او می‌گوید: شاردن در سفرنامه خود اذعان کرده زمانی که اروپایی‌ها در بشکه حمام می‌کرده‌اند، در اصفهان ۲۷۰ حمام وجود داشته و این، حاکی از رشد فرهنگی و بهداشتی مردم آن زمانه بوده است اما متأسفانه در طول زمان، برخی از این حمام‌ها مثل حمام خسروآغا تخریب‌شده و برخی هم مثل حمام شاهزاده، شاه، قاضی، رهنان، نقاشی، علی‌قلی آقا و البته حمام شیخ بهایی، هنوز سرپاست.

این کارشناس میراث فرهنگی تصریح می‌کند که نمونه کامل ساختار شهرسازی را در میدان نقش‌جهان می‌توان دید و یادآور می‌شود که پیش‌تر از نقش‌جهان، میدان عتیق تمام آنچه را که مورد نیاز زندگی شهری بوده، در خود داشته است.

عسکری، توضیح می‌دهد: آن زمان در هر محله، بازار، مدرسه، مسجد، حمام، سقاخانه، عصارخانه و کاروانسرا در مجاورت هم وجود داشته و این، چیزی نیست جز همان پیوست فرهنگی که امروزه اهمیت وجود آن بر همگان آشکار شده است.

او می‌افزاید: جالب است بدانید که وجود بنایی مثل عصارخانه جماله یا شیخ بهایی، در مجاورت حمام شیخ بهایی و مسجد جامع عتیق، به تأمین روشنایی این مکان‌ها کمک می‌کرده و امروزه کف میدان عتیق یا محوطه پیرامون آن، هر جا که حفاری شود، به سفالینه‌های کروی شکلی به نام پی‌سوز برمی‌خوریم که به‌واسطه روغن عصارخانه، روشنایی مورد نیاز مردم را فراهم می‌کرده است؛ دانستن این موارد باعث می‌شود که بدانیم فرهنگ شهرنشینی خیلی جلوتر از تمام دنیا، در ایران و اصفهان حرکت خود را آغاز کرده بوده است.

کارشناس فنی اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان خاطر نشان می‌کند: تعداد آثاری که در اصفهان به نام شیخ بهایی شناخته می‌شود کم نیست و مهم‌ترین و معروف‌ترین آن، همان مادی‌هاست که حقابه را عادلانه بین مناطق مختلف شهر تقسیم می‌کرده و اجرای آن به علم و دانش خاصی نیاز داشته است. حمام شیخ بهایی نیز که اوایل دوره صفویه ساخته‌شده، دیگر اثر معروف منتسب به شیخ بهایی است که دارای سیستم گرمایشی منحصربه‌فردی بوده؛ تا جایی که عموم مردم هنوز بر این باورند که آب حمامی به این عظمت، به لطف نبوغ شیخ، تنها با یک شمع گرم می‌شده است.