میرنیوز
نقش تئاتر مستند در رشد اجتماعی و بهینه‌سازی وضعیت فرهنگی جامعه
2024-10-05T08:05:00+03:30
به گزارش خبرنگار مهر، محمدرضا دلیر منتقد و پژوهشگر تئاتر به بهانه اجرای نمایش «ادبیات» که این روزها در پردیس تئاتر شهرزاد روی صحنه است درباره ویژگی های تئاتر مستند و لزوم بهره گیری از آن در تئاتر ایران یادداشتی نوشته است.
در این یادداشت آمده است:
«تئاتر مستند، زیر شاخه‌ای از تئاتر سیاسی و درام تاریخی است که با تکیه بر اطلاعات مستدل در مورد یک واقعه به بازنمایی صحنه ای آن رویداد می پردازد و در دورانی خلق می شود که نیاز به شکستن تابوهای اجتماعی بیش از پیش احساس می شود. از آنجایی که آنچه در این فرم از اجرا بازسازی می شود، براساس اسناد واقعی شکل می گیرد، هدف آن کمک به تقویت قدرت استدلال و تکیه بر منطق فکری مخاطب است. به عبارت دیگر تئاتر مستند نوعی تئاتر گزارشی و آگاهی دهنده است که در آن اسناد و شواهد بدون تغییر در محتوا و تنها با پرداخت در فرم صحنه ارائه می شود. با این همه، این شکل از تئاتر به هیچ وجه قصد ندارد این توهم را در مخاطب خود ایجاد کند که واقعیات مورد بحث، قرار است در صحنه تئاتر تقلید شوند.
به همین دلیل تئاتر مستند، برخلاف تئاتر ارسطویی، با استفاده از تمهیدات صحنه پیسکاتوری نمایش داده می شود. نمایش «مرگ دانتون» اثر گئورگ بوشنر که در دوره رمانتیسم نوشته شد به زعم نظریه پردازان از اولین نمایشنامه های مستند است. درحقیقت انتقادی از ترور در زمان انقلاب فرانسه بود. در تئاتر مستند دیالکتیک باید میان مدارک واقعی باشد نه در میان تخیل نویسنده و مدارک واقعی و همین نوع به کار بردن و کارکرد دیالکتیک وجه تمایز مهم بین نمایشنامه های مستند و دیگر نمایشنامه هاست. در واقع می توان گفت تئاتر مستند، شیوه ای تولیدی و محصول زیست و شرایط اجتماعی است.
در ایران تئاتر مستند آنگونه که نیاز بوده مورد بحث و مجادله قرار نگرفته و منابع آموزشی درباره آن بسیار اندک است و اساسا آنچه در این سال‌ها به عنوان تئاتر مستند روی صحنه آمده است، محصول برداشت هنرمندان از مفاهیم پراکنده تئاتر مستند بوده است. تئاتر مستند در ایران محصول جنگ و انقلاب است و بنده ابدا نمی دانم چرا مثلا تئاترهایی نظیر «اکبر آقا کارگر ایران ناسیونال» رشد نمی کنند و به سوی این شکل از تئاتر پیش نمی روند؟
تئاتر مستند به عنوان راهی برای گسترش درک متقابل میان اقشار مختلف و پیشینه آن ها شناخته می شود. نمونه جالب تئاتر مستند، نمایش «شنیدن» اثر امیررضا کوهستانی است که به وقایع معاصر و ثبت آن در یک اثر نمایشی پرداخته است. صراحت و عریانی در برابر تاریخ همواره شهامت و جسارت می خواهد که کوهستانی به خوبی توانسته آن را به صحنه برده و مطرح کند. در عصر هجوم اطلاعات با این چالش روبه‌رو هستیم که داده های تئاتر مستند را هم در متن و هم در اجرا چگونه باید ارائه کنیم؟ چرا که همواره تئاتر مستند مخاطب را به سمت سانتی مانتالیسم احساسی دردناک می برد.
با این وجود مضمون تئاترهای مستند اجرا شده در ایران، معضلات و آسیب های اجتماعی است. تو گویی این معضلات و خصوصا بزهکاری اجتماعی بیشتر مورد توجه هنرمندان و کارگردانان تئاتر بوده است به عنوان نمونه تئاتر مستند «احساس آبی مرگ» نوشته سجاد افشاریان و کارگردانی امین میری که مضمون آن برگرفته از زندگی نوجوانان مورد اتهام بزه قتل عمد در کانون اصلاح و تربیت است که منتظر اجرای حکم قصاص خود هستند به خوبی توانسته است این بخش از مشکل جامعه ایرانی را تبیین و تحلیل کند و یا در نمایش «ادبیات» نوشته مهام میقاتی و کارگردانی محمود امین که هم اکنون در پردیس تئاتر شهرزاد روی صحنه است نمایشی داکیومنتری (مستند) و در عین حال ماکیومنتری (شبه مستند) است که زیست چند نویسنده را در دوره های مختلف تاریخی مقابل دیدگان تماشاگران می برد.
لیلی عاج نیز در تئاتر مستند «بابا آدم» به خوبی توانسته از طریق دیالوگ های ماندگار در خصوص فرقه مجاهدین خلق و ایدئولوژی آن ها و اینکه چگونه این گونه افراط گرایی عقلانیت را به یغما می برد اثری ماندگار در ژانر تئاتر مستند از خود به نمایش بگذارد. خلاصه اینکه، تئاتر مستند و ورباتیم با توجه به ماهیت اجرایی خود بیش از هر قالب دیگری می تواند با افراد جامعه ارتباط برقرار کرده و در آگاه سازی اقشار مختلف مردم موثر باشد. توجه بیشتر به این گونه تئاتری می تواند در رشد اجتماعی و بهینه سازی وضعیت فرهنگی جامعه نقش به‌سزایی ایفا کند.»
منبع : خبرگزاری مهر
کلمات کلیدی : میرنیوز محمود امین لیلی عاج ادبیات امین میری یادداشت محمدرضا دلیر
اشتراک گذاری :
آخرین اخبار هنری
ساترا برای ممیزی آثار شبکه نمایش خانگی هزینه می‌گیرد؟
بررسی درجه‌بندی سنی سینما در یک برنامه رادیویی
انتصاب جدید در شبکه دو سیما
معرفی آثار بخش نمایش‌های صحنه‌ای جشنواره تئاتر «سودای عشق»
نمایش «ره صدساله» در تماشاخانه سنگلج
«سورنا در کارخانه اسباب‌بازی» به تالار هنر رسید
«رفتن»، «رومئو و ژولیت» و «من کُشی» در عمارت نوفل‌لوشاتو
رونمایی از یک چالش بزرگ در نوازندگی
ناگفته‌هایی از مدرسه مروی تهران در یک مستند
انتشار لوگوی نمایش میدانی امین زندگانی
امیرمهدی ژوله با «ملاقات با جادوگر» به اکران آنلاین می‌آید
پایان بازبینی آثار نخستین جشنواره ملی موسیقی خلاق
راه‌یابی «آوای ابرها» به جشنواره حقوق بشر اردن
«آبی روشن» مسافر نیجریه شد
«۱۲ زن خشمگین» خوانش می‌شود
زوج مستندساز نامزد دریافت تندیس بوف طلایی جشنواره مسکو شدند
فصل سوم «آقای قاضی» و تولید سیتکام در دستور کار سیمرغ
تمدید فراخوان تولید و اجرای نمایش در مرکز تئاتر کانون
پیام معاون هنری وزیر ارشاد به نوزدهمین جشنواره تئاتر کردی سقز
«هفتاد سی» هم به چرخه رقابت کمدی‌ها پیوست
نمایشنامه‌های تئاتر مقاومت نباید سفارشی باشند
فصل سوم «آقای قاضی» و تولید سیتکام و تله تئاتر توسط سیمرغ
یک دعوت برای شنیدن ایده‌های جدید در موسیقی!
برگزیدگان جشن حافظ مشخص شدند/ تجلیل از یک بازیگر پیشکسوت
برندگان جشن حافظ مشخص شدند/ تقدیر از یک بازیگر پیشکسوت
خودداری اپل از همکاری مجدد با جرج کلونی و برد پیت در «گرگ‌ها»
«شوق پرواز» به کلک خیال رسید
نمایش آثار ۶۰ هنرمند در گالری کوشک باغ هنر
بررسی چالش‌های تأمین بودجه آموزش و پرورش در«پرسشگر»
پخش برنامه سروش صحت از ۶ آذر
