تدبّر در قرآن غیر از ترجمه تحت‌الفظی قرآن است

به گزارش خبرگزاری مهر، آیت‌الله سید ابوالحسن مهدوی شب گذشته ۲۹ اردیبهشت‌ماه در قسمت ۲۵ از ویژه‌برنامه «سوره» گفت: تدبّر در قرآن غیر از ترجمه تحت‌الفظی قرآن است بلکه به ماورا، آیات، تفسیر، بطون و حقیقت قرآن اشاره دارد. یک آیه ممکن است تا ۷۰ بطن داشته باشد. طبق آیه سوره انعام همه علوم در قرآن جمع هستند: «وَ لَا رَطْبٍ وَ لَا یَابِسٍ إِلَّا فِی کِتَابٍ مُبِین». همان‌طور که کل علوم در امام جمع است. در سوره یس نیز آمده است: «وَ کُلَّ شَیْ‌ءٍ أَحْصَیْناهُ فِی إِمامٍ مُبِین».

این مفسر قرآن افزود: کتابی که تمام علوم در آن است نمی‌تواند همه مطالب به‌تفصیل در آن باشد بلکه به‌صورت اشاره آمده است. ابن عباس می‌گوید یک شب امیرالمؤمنین از اول شب تا سحر تفسیر «باء» بسم‌الله را گفتند و حتی تمام نشد. چون موقع نماز شب امام بود ایشان بلند شدند. ابتدا باید فهم صحیح از قرآن پیدا کنیم سپس در آن تدبّر کنیم. تأویل صحیح قرآن را اهل‌بیت متوجه می‌شوند. در برخی مواقع قرآن می‌گوید این آیات را تنها اولوالالباب متوجه می‌شوند. پس همه آیات قرآن را همه افراد متوجه نمی‌شوند.

عضو مجلس خبرگان رهبری همچنین گفت: حتی مفسرین هم در بیان معنای آیات احتیاط می‌کنند. به‌عنوان‌مثال حضرت امام در تفسیر سوره حمد خیلی از اوقات می‌گویند " شاید " این معنا منظور باشد. وقتی فهم درست از اهل‌بیت پیدا کردیم، آن‌وقت فرودگاه فکر ما درست خواهد بود. قرآن هم مانند علم پزشکی برای استفاده همه مردم است اما برای فهم همه نیست. در برخی از آیات می‌گوید «هُدًی لِلْمُتَّقِین» و در برخی دیگر می‌گوید «هُدیً لِلنَّاس». منظور این است که قرآن برای هدایت همه مردم آمده است اما همه که هدایت نمی‌شوند.

وی ادامه داد: عده‌ای اصلاً سراغ قرآن نمی‌روند و لجباز هستند. عده‌ای بدون توجه به اهل‌بیت می‌روند و هدایت نمی‌شوند. عده‌ای دیگر حسبنا کتاب الله می‌گویند و این گروه هم هدایت نمی‌شوند. باید از این گروه پرسید که اگر قرآن برای شما کافیست پس چرا خلاف قرآن عمل می‌کنید؟ کسانی که امروز حسبنا کتاب الله می‌گویند، یعنی همین وهابی‌های عربستان، دارند یمنی‌ها را نابود می‌کنند. اگر قرآن برایشان کافیست پس چرا هدایت نشدند و در مقابل مسلمانان ایستاده‌اند؟

سید ابوالحسن مهدوی در پایان عنوان کرد: در سوره اسراء می‌گوید قرآن شما را به اهل‌بیت هدایت می‌کند. «إِنَّ هذَا الْقُرْآنَ یَهْدِی لِلَّتِی هِیَ أَقْوَم». یا حدیث ثقلین که بسیار واضح است و هم اهل سنت و هم شیعه آن را نقل کرده‌اند. اگر به هر دو تمسک کردیم آن‌وقت است که هدایت می‌شویم.

در بخش دیگری از این برنامه گفتگوی مسعود دیانی با مسعود آذربایجانی و وحید سهرابی‌فر درخصوص «قرآن و مسئله اضطراب» پخش شد.

مسعود آذربایجانی در این گفتگو گفت: ترس از آینده مبهم یکی از عوامل اضطراب است. ضعف و ناتوانی در مقابل مشکلات عامل دیگر است. بی‌معنایی و احساس پوچی هم انسان را دچار اضطراب می‌کند. حتی اگر امکانات مادی زیادی برای ما فراهم باشد باز این احساس اضطراب و تنهایی را داریم. دین برای احساس تنهایی انسان خدا را معرفی می‌کند و می‌گوید: «أَلاَ بِذِکْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوب». تنها با یاد خدا است که انسان به آرامش می‌رسد.

این پژوهش‌گر روانشناسی دین افزود: در آیه دیگری می‌فرماید: «ذلِکَ بِأَنَّ اللَّهَ مَوْلَی الَّذِینَ آمَنُوا وَ أَنَّ الْکافِرِینَ لا مَوْلی لَهُم». کافر کسی است که بزرگ‌ترین حقیقت هستی یعنی حضرت حق را می‌پوشاند. خداوند دست انسان‌ها را می‌گیرد و از تنهایی‌ها بیرون می‌آورد. حمایت خداوند از حضرت یوسف با یک رویا شروع می‌شود درحالی‌که هنوز به نبوت نرسیده است و به‌عنوان یک فرد عادی به او کمک می‌کند. برای همه ما از این اتفاقات هست که خداوند خود را بر ما پدیدار می‌کند که راه را به ما نشان دهد.

وی سپس اظهار داشت: وقتی حضرت یوسف به دست نزدیک‌ترین افراد خود یعنی برادرانش به چاه انداخته می‌شود اینجا اوج اضطراب و درماندگی است و هیچ‌کسی را ندارد. در اوج این ماجرا خداوند بر او پدیدار می‌شود و به او کمک می‌کند. مضطر کسی است که دچار آسیب شده و درعین‌حال درمانده است چون همه راه‌ها به‌سوی او بسته شده است. در سوره نمل می‌فرماید: «أَمَّنْ یجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ یکشِفُ السُّوء». چه کسی است که مضطر را هنگام دعا جواب می‌دهد و ناراحتی او را فوراً برطرف می‌کند؟ در اینجا جواب هیچ قیدی ندارد. علامه طباطبایی در المیزان بحث می‌کنند که اگر انسان به حالت اضطرار و درماندگی رسید این طلب او طلب حقیقی است و طلب حقیقی بدون جواب نخواهد بود و ولایت حق شامل او می‌شود.

مسعود آذربایجانی همچنین گفت: در قرآن به مفهوم سکینه هم اشاره شده است که به معنای آرامش عمیق است. در آیه «هُوَ الَّذی أَنزَلَ السَّکینَةَ فی قُلوبِ المُؤمِنینَ لِیَزدادوا إیمانًا» می‌بینیم که سکینه را به خدا نسبت می‌دهد. سکینه از سکون می‌آید. به این دلیل به خانه مسکن می‌گوییم که انسان در آن سکونت و آرامشی پیدا می‌کند. مفاهیمی مثل ثبات، تثبیت فؤاد، ربط قلب، امن، سلام و روح نیز در قرآن به مفهوم آرامش اشاره دارند.

وحید سهرابی‌فر در ادامه گفت: روانشناسانی مانند اریک فروم مهم‌ترین دلیل اضطراب را احساس تنهایی می‌دانند. در عصر امروز ارتباطات بسیار گسترده شده است اما مطالعات نشان می‌دهد که انسان‌ها از تنهایی بیرون نیامده‌اند. خیلی از چالش‌های جهان مدرن به خاطر این اعلام استقلال و اعلام عدم نیاز به آسمان است. بازگشت به اصل در انسان یعنی بازگشت به خدا. قرآن می‌فرماید: «وَ لَا تَکُونُوا کَالَّذِینَ نَسُوا اللَّهَ فَأَنسَاهُمْ أَنفُسَهُم». مثل کسانی نباشید که خدا را فراموش کردند و این باعث شد خودشان را فراموش کنند.

این دین‌پژوه افزود: گاهی اوقات افراد می‌گویند در تجربه‌های شخصی‌مان دیده‌ایم که نیازی داشته‌ایم و از خدا هم خواستیم ولی کمکی نرسید. اگر ما می‌خواهیم رابطه عاشقانه خود با خدا را بفهمیم این‌گونه نیست که همه‌چیز در متر و معیار ما بگنجد. قصور عقل کجا و قیاس قامت عشق / تو هر قبا که بدوزی به‌قدر ادراک است. حقیقت این است که ما به‌قدر ادراک خودمان مسائل را درک می‌کنیم.

در این برنامه همچنین یوسفعلی میرشکاک به قصه‌خوانی قرآنی از روی بخشی از کتاب «روض الجنان و روح الجنان» پرداخت. بررسی کارنامه قرآن‌پژوهی نوری محمد عثمانوف نیز بخش دیگری از قسمت ۲۵ برنامه «سوره» بود.

برنامه تلویزیونی «سوره» که به موضوع قرآن اختصاص دارد، در شب‌های ماه مبارک رمضان هر شب ساعت ۲۲:۴۵ دقیقه از شبکه چهار سیما پخش می‌شود. تکرار این برنامه نیز ساعت ۱۷ می‌باشد.