میرنیوز

«علم»، «امید» و «بحران کرونا»

«علم»، «امید» و «بحران کرونا» 2020-04-03T10:56:07+04:30

به گزارش خبرگزاری مهر، متن زیر یادداشتی از یحیی شعبانی، دانشجوی دکتری پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی است که در ادامه می‌خوانید؛

شهری از کاغذ بنا کن بهرِ ما آوارگان
هر کجا بینی که پایین آب و بالا آتش است
(طالب آملی)

جعبه پاندورا

آدمی در مرز بین هستی و نیستی، جهان مرئی و نامرئی، واقعیت و رؤیا، هشیاری و ناهشیاری، خاطره و پیشگویی قرار دارد و هستی او همواره بین نومیدی و امید در نوسان است. حس فقدان مهم‌ترین سرچشمه امید به شمار می‌رود. جهانی را تصور کنید که کوچک‌ترین فقدانی در آن نباشد و همه چیز سر جای خود قرار داشته باشد، در این جهان به چه چیزی می‌توان امید بست؟ امید و فقدان مثل «بالا» و «پایین» هم‌بودِ یکدیگرند؛ هر جا فقدان و محرومیت است امید هم هست. اما خیر و شر چگونه می‌توانند هم‌بود هم باشند؟

پرومتئوس در اساطیر یونانی تیتانی بود که به خاطر عشق به انسان و دور از چشم زئوس آتش را به انسان‌ها هدیه داد تا مایه شادی و مسرت آن‌ها باشد و به عقوبتی سخت دچار شد. خدایان البته برای مجازات نوع بشر نیز تمهیدی اندیشیدند. هزیود در کتاب «کارها و روزها» از زنی زیبا به نام پاندورا سخن می‌گوید که خدایان او را از خاک ساختند و به او حیات بخشیدند؛ سپس زئوس او را با جعبه‌ای سربه‌مهر به سوی برادر پرمتئوس، اپیمتئوس، فرستاد تا نژاد بشر را مجازات کند. هشدار پرمتئوس به برادرش مبنی بر نپذیرفتن هرگونه هدیه‌ای از سوی زئوس بیهوده بود. جعبه سربه‌مهر گشوده شد و کل شرور انسانی (پیری، رنج، بیماری، جنون، فساد و…) از آن سرازیر گشت اما عجیب آنکه جعبه حاوی امید نیز بود! پس از سرریز شدن همه شرور تنها امید در جعبه پاندورا باقی ماند.

علم و امید

امید نفی واقعیتِ بالفعل جهان و تنها چیز خوبی است که برای انسان‌ها باقی می‌ماند. هر جا که امید وجود داشته باشد یعنی جهان می‌تواند بهتر از این باشد به همین دلیل امید نیروی محرک بشر و معطوف به آینده‌ای بهتر و نو است. از آنجایی که امید مشتاق امر آتی است با اکنون بالفعل در تقابل قرار می‌گیرد و چونان نیروی نفی در درون آن عمل می‌کند. آدمی در اکنون موضوع محرومیت، پریشانی و درد است، امید آرزو برای تعالی از این اکنون به آینده‌ای است که متفاوت، نو و هماره بهتر است. امید نه تنها قابل تقلیل و ترجمه به واقعیت نیست بلکه نفی واقعیت و گشودگی به امکانات بالقوه آتی است، از این‌رو امید همواره رو به آینده دارد. به همین دلیل است که امید بیشتر در فرآیندهایی استعاری نموده می‌شود که واقعیت‌گریزی ذاتیِ آنهاست مثل فرآیندهای اتوپیایی، دینی و هنری. پس امید همسو با نقد و ای‌بسا نفی جهانِ واقع است، برخلاف علم که توجیه، تبیین و پذیرش واقعیت مستقر و تثبیت شده است. واقع‌گریزی در کنه امید قرار دارد، پس فرد امیدوار همواره رو به جهان دیگری دارد و همین نکته به امید طعمی دینی می‌دهد چرا که دعوتی است به دیگرجهان. امید تعالی از جهان واقع و نفی واقعیتِ برقرار است، از این‌روست که اتوپیا بی ‌امید معنایی ندارد؛ امید رؤیادیدن با چشمان گشوده در روز است.

علی‌رغم دستاوردهای فراوان علم، «امیدوار» بودن و هم‌زمان دانشمند بودن کار دشواری است؛ علم جهان را به میهن بدل نمی‌کند. جنبه رهایی‌بخش و امیدوارِ هر پدیده جنبه دیگرسرایی (آن ‌جهانی) آن پدید است نه جنبه‌ای که به همین سرا و جهان اشاره و آن را توجیه می‌کند. از همین روست که علوم پوزیتیو علومی «امیدوار» [بخوانید معترض] نیستند. ارنست بلوخ زمانی گفته بود «تنها انسان ناراضی می‌تواند مؤمن باشد» اما شاید بتوان این را هم افزود که تنها انسان ناراضی می‌تواند امیدوار باشد. واژگون‌سازی جهان مستقر از عهده علم برنمی‌آید؛ علم مبتنی بر نارضایتی از بود و ماهیت جهان نیست. به تعبیر بلوخ، جدایی امید و علم مبتنی است بر جدایی ایمان به آفرینش و علم طبیعی، جدایی فرجام‌شناسی (آخرت‌شناسی) و انقلاب در عصر جدید که شقاقی در جامعه مدرن ایجاد کرده است. در واقع، این جدایی در عصر جدید همان جدایی جهان از خداست؛ چنان‌که بلوخ به ما می‌گوید، از یک سو برای حقیقت علمی جهان به جهانی بی‌خدا تبدیل شد و از سوی دیگر برای حقیقت دینی خدا بی ‌جهان شد. بین هر دو یک هم‌بودی صلح‌آمیز اما کاملاً بی‌حاصل ممکن شد.

چنان که آغاز کرده‌ای بر همان خواهی بود (هولدرلین)

تمام ظرفیت‌های علمی جهان برای نابودی یا کنترل ویروس کرونا و نجات جان میلیاردها انسان بسیج شده است. در بهترین حالت پیش‌بینی می‌شود که در تابستان سال آتی واکسن این ویروس به بازار عرضه شود. نکته مهم در این میان آن است که این «پیشرفت» علمی به طرز مضحکی قرار است جهان را به وضعیت پیشاکرونا بازگرداند. این وضعیت ارتجاعی و محافظه‌کارانه علم در واقع آن روی دیگرِ سکه پیشرفت علمی به حساب می‌آید. تناقض ماجرا آنجاست که قرار است علم آینده را خرج گذشته کند. یافتن درمان و نجات جان انسان‌ها البته سویه مثبت ماجراست اما جای پرسش است که آیا علم قرار است اساساً «وضع موجود» را بازتولید کند یا خیر. چنان‌که گفتیم سرشت و ماهیت علم توجیه و تبیین امر واقع است نه اعتراض و شوریدن بر آن. تبیین مهم‌ترین آغازگاه و کارویژه علم است و از این آغاز امرِ «نو» و «امید» نخواهد رویید.

منبع : خبرگزاری مهر


کلمات کلیدی :
اشتراک گذاری :

آخرین اخبار فرهنگی

سعیدی نژاد: مادران داستان‌های تصویرگر آینده برای فرزندانشان تعریف کنند

سعیدی نژاد: مادران داستان‌های تصویرگر آینده برای فرزندانشان تعریف کنند
2024-11-24T11:20:38+03:30
سعیدی نژاد گفت:با تاکید بر اینکه نوجوانان باید رهپویان افتخارات و راویان افتخار و پیشرفت کشور باشند،گفت:نوجوان امروز ما با استعداد و توانمندی های خود باید ب...

کتابی که از شاخص‌های تعیین مزاج براساس مبانی طب ایرانی می گوید

کتابی که از شاخص‌های تعیین مزاج براساس مبانی طب ایرانی می گوید
2024-11-24T11:07:17+03:30
کتاب «مبانی نظری و عملی طب ایرانی تا پایان قرن پنجم هجری» در پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت (ع) پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تهیه و به همت نشر این پژوهشگاه در...

جایزه سیاست‌گذاری، تقدیر از فعالیت‌های حل مسئله در کشور است

جایزه سیاست‌گذاری، تقدیر از فعالیت‌های حل مسئله در کشور است
2024-11-23T16:20:38+03:30
رئیس دبیرخانه دائمی جایزه ملی سیاستگذاری گفت: جایزه ملی سیاست‌گذاری ارزیابی و تقدیر از فعالیت‌های حل مسئله در کشور به روش اندیشکده‌ای است.

همایش تجلیل از مداحان حماسی‌خوان و شعرای حماسی‌سرا برگزار شد

همایش تجلیل از مداحان حماسی‌خوان و شعرای حماسی‌سرا برگزار شد
2024-11-23T15:40:41+03:30
اولین همایش «هیئت و حماسه» برای تجلیل از مداحان حماسی‌خوان و شعرای حماسی‌سرا هم‌زمان با گرامیداشت هفته بسیج و یاد و خاطره شهدا و حماسه‌آفرینان عرصه مقاومت، ب...

دجال کیست و چه ویژگی هایی دارد؟

دجال کیست و چه ویژگی هایی دارد؟
2024-11-23T15:27:20+03:30
شبکه رادیویی معارف در برنامه «پرسمان مهدوی»، پیرامون دشمن امام زمان عج به نام دجّال به پرسش ها پاسخ گفت.

چرا باید از امامان (ع) پیروی و تبعیت کرد؟

چرا باید از امامان (ع) پیروی و تبعیت کرد؟
2024-11-23T15:27:19+03:30
شبکه رادیویی معارف در برنامه «مبنا» دلیل پیروی از ائمه(ع) را تبیین کرد، که چرا ما باید از آنها تبعیت کنیم.

برنامه سخنرانی شیخ حسین انصاریان در دهه دوم فاطمیه

برنامه سخنرانی شیخ حسین انصاریان در دهه دوم فاطمیه
2024-11-23T15:00:37+03:30
حجت‌الاسلام شیخ حسین انصاریان در ایام عزاداری فاطمیه دوم در سه مجلس منبر می‌رود.

دجال کیست؟

دجال کیست؟
2024-11-23T11:40:38+03:30
شبکه رادیویی معارف در برنامه «پرسمان مهدوی»، پیرامون دشمن امام زمان عج به نام دجّال به پرسش ها پاسخ گفت.

همایش ملی فلسفه فرهنگ برگزار می‌شود

همایش ملی فلسفه فرهنگ برگزار می‌شود
2024-11-23T11:13:58+03:30
همایش ملی فلسفه فرهنگ با برگزاری پنل های تخصصی روز سه شنبه ششم آذر در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار می شود.

کتاب «چکیده مقالات همایش ملی فرهنگ شهرت» منتشر شد

کتاب «چکیده مقالات همایش ملی فرهنگ شهرت» منتشر شد
2024-11-23T11:13:58+03:30
کتاب «مجموعه چکیده مقالات اولین همایش ملی فرهنگ شهرت؛ تحولات هنر، رسانه و جامعه» منتشر شد.

ترجمه استانبولی کتاب احکام و حقوق کودکان در اسلام رونمایی می شود

ترجمه استانبولی کتاب احکام و حقوق کودکان در اسلام رونمایی می شود
2024-11-23T09:40:38+03:30
ترجمه استانبولی کتاب احکام و حقوق کودکان در اسلام از سوی مرکز فقهی ائمه‌ اطهار علیهم‌السلام با حضور علما، اساتید، محقّقان و پژوهشگران شنبه، سوم آذرماه ۱۴۰۳ ...

استقبال از نمایندگان اعزامی ایران به مسابقات قرآن کویت

استقبال از نمایندگان اعزامی ایران به مسابقات قرآن کویت
2024-11-23T09:40:38+03:30
در این دوره از مسابقات بین المللی کویت که از ۲۳ تا ۳۰ آبان ماه برگزار شد، حبیب صداقت حائز رتبه چهارم در رشته قرائت تحقیق و محمدحسین ملکی‌نژاد حائر رتبه پنجم ...

تلاوت سوره مجادله توسط گروه مدیحه‌سرایی محمد رسول‌الله(ص)

تلاوت سوره مجادله توسط گروه مدیحه‌سرایی محمد رسول‌الله(ص)
2024-11-23T09:40:38+03:30
اعضای گروه تواشیح محمد رسول‌الله(ص) در راستای اعلام همبستگی با محمور مقاومت آیاتی از سوره مبارکه مجادله را تلاوت کردند.

بسیج نقش مهمی در اعتلای کشور دارد

بسیج نقش مهمی در اعتلای کشور دارد
2024-11-22T16:40:37+03:30
سقز- امام جمعه سقز گفت: بسیجیان با اخلاص و بدون هیچ چشم داشتی در راستای ایران اسلامی تلاش می‌کنند و در این مسیر نقش مهمی دارند.

امام جمعه دیر: حل مشکل گرانی ها در اولویت دولت باشد

امام جمعه دیر: حل مشکل گرانی ها در اولویت دولت باشد
2024-11-22T16:00:38+03:30
بوشهر- امام جمعه دیر گفت: دولت مسائلی مانند حل مشکلات خاموشی برق و گرانی ها که دغدغه مردم است را در اولویت برنامه خود قرار دهد.

حمایت ایران از مقاومت نشأت گرفته از تفکر بسیجی است

حمایت ایران از مقاومت نشأت گرفته از تفکر بسیجی است
2024-11-22T15:33:58+03:30
فهرج_امام جمعه شهرستان فهرج در استان کرمان گفت: حمایت ایران از مقاومت نشأت گرفته از تفکر بسیجی است.

برنامه صلح آمیز هسته ای ایران با قدرت ادامه خواهد داشت

برنامه صلح آمیز هسته ای ایران با قدرت ادامه خواهد داشت
2024-11-22T15:33:58+03:30
لامرد - امام جمعه لامرد در استان فارس با اشاره به قطعنامه ناموجه شورای حکام انرژی اتمی در خصوص فعالیت صلح آمیز هسته ای ایران گفت: این برنامه با حرکت جهادی و ...

وتو پیش‌نویس آتش‌بس در غزه دفاع رسمی از نسل کشی است

وتو پیش‌نویس آتش‌بس در غزه دفاع رسمی از نسل کشی است
2024-11-22T15:33:57+03:30
همدان ـ امام جمعه همدان گفت: وتو پیش‌نویس آتش‌بس در غزه معنایی جز حمایت آمریکا از رژیم غاصب صهیونیستی ندارد و دفاع رسمی از نسل کشی است.

مردم و مومنان نقش ویژه ای در مملکت داری پیامبر(ص) داشتند

مردم و مومنان نقش ویژه ای در مملکت داری پیامبر(ص) داشتند
2024-11-22T15:20:38+03:30
کرمانشاه-نماینده ولی فقیه در استان و امام جمعه کرمانشاه گفت: مردم و مومنان نقش ویژه ای در مملکت داری پیامبر(ص) داشتند

مسائلی مانند فیلترینگ و انتصابات سؤال‌برانگیز اولویت نظام نیست

مسائلی مانند فیلترینگ و انتصابات سؤال‌برانگیز اولویت نظام نیست
2024-11-22T15:20:37+03:30
قزوین- امام جمعه الوند گفت: مسائلی مانند فیلترینگ و برخی انتصابات سؤال‌برانگیز اولویت‌های نظام و کشور نیست.

جبهه مقاومت منسجم‌تر در برابر دشمن ایستاده است

جبهه مقاومت منسجم‌تر در برابر دشمن ایستاده است
2024-11-22T15:20:37+03:30
کاشمر- امام جمعه کاشمر گفت: جبهه مقاومت پرفروغ و منسجم‌تر در برابر دشمن ایستاده است.

بهبود وضعیت اقتصاد اولویت دولت چهاردهم باشد/ توجه به معیشت مردم

بهبود وضعیت اقتصاد اولویت دولت چهاردهم باشد/ توجه به معیشت مردم
2024-11-22T15:07:20+03:30
دامغان- امام جمعه دامغان از دولت چهاردهم خواست تا به اقتصاد بیش از گذشته به مثابه یک اولویت توجه داشته باشد.

امام‌جمعه شهر سگزاباد: اولویت دولت باید معیشت مردم باشد

امام‌جمعه شهر سگزاباد: اولویت دولت باید معیشت مردم باشد
2024-11-22T15:07:20+03:30
قزوین- امام‌جمعه شهر سگزآباد با بیان اینکه مشکل دولت چهاردهم این است که از برخی افراد ناکارآمد و کم‌تحرک در چرخه مدیریت استفاده می‌کند، گفت: اولویت دولت باید...

اقدامات دشمنان خیال باطل است

اقدامات دشمنان خیال باطل است
2024-11-22T15:07:18+03:30
تبریز- امام جمعه تبریز گفت: اقدامات دشمنان خیال باطل است و همه دشمنان اسلام بدانند که تحرکات واهی آنان هیچ‌گونه تأثیری بر اراده ایران نخواهد داشت.

اقدام قاطع دولت در ارتقای ظرفیت سانتریفیوژها ارزشمند است

اقدام قاطع دولت در ارتقای ظرفیت سانتریفیوژها ارزشمند است
2024-11-22T15:07:17+03:30
یاسوج_ امام جمعه شهر لنده گفت: اقدام قاطع دولت برای فعال سازی و ارتقای ظرفیت سانتریفیوژها در پاسخ به قطعنامه شورای حکام ارزشمند است.

بسیج زنجیره طلایی ایستادگی است/ تعیین سرنوشت جنگ با حضور مردم

بسیج زنجیره طلایی ایستادگی است/ تعیین سرنوشت جنگ با حضور مردم
2024-11-22T14:53:58+03:30
مهدیشهر- امام جمعه مهدیشهر بسیج را عامل جایگزین نشدنی در ثبات نظام اسلامی ایران دانست و گفت: بسیج یک زنجیره طلایی به هم متصل مردم بر محور ایستادگی است که نمو...

رفع فیلترینگ مسئله اصلی کشور نیست/ دولت فکری به حال اقتصاد کند

رفع فیلترینگ مسئله اصلی کشور نیست/ دولت فکری به حال اقتصاد کند
2024-11-22T14:53:57+03:30
میامی- امام جمعه میامی ضمن انتقاد از عملکرد دولت گفت: دولت درحالی مسئله رفع فیلترینگ را در اولویت قرار داده که اقتصاد و موضوعات فرهنگی و بی حجابی مسئله اصلی ...

فرهنگ فاطمی و بسیج ارکان تحقق جامعه هستند

فرهنگ فاطمی و بسیج ارکان تحقق جامعه هستند
2024-11-22T14:53:57+03:30
گلپایگان _ امام جمعه گلپایگان گفت: تاسیس بسیج مستضعفین به فرمان امام خمینی (ره) در شکل‌گیری جامعه مهدوی تأکید کرد و مقاومت را اصل حرکت جبهه اسلامی در برابر ت...

اخلاص بسیجیان عامل موفقیت آنها است

اخلاص بسیجیان عامل موفقیت آنها است
2024-11-22T14:40:40+03:30
گناباد- امام جمعه موقت گناباد گفت: بسیجیان در پرتو اخلاص به موفقیت‌های بزرگی در عرصه‌های مختلف دست یافته‌اند.

رای دادگاه لاهه ننگی بر پیشانی اسرائیل جنایتکار است

رای دادگاه لاهه ننگی بر پیشانی اسرائیل جنایتکار است
2024-11-22T14:40:40+03:30
آرادان- امام جمعه آرادان رای دادگاه لاهه علیه اسرائیل، نتانیاهو و وزیر جنگ جنایتکار اسرائیل را ننگی بر پیشانی این رژیم خبیث و پیروزی بزرگی برای بشریت و انسان...
X فیلم جدید فیلم جدید دانلود فیلم و سریال تبلیغات شما (پیام به تلگرام)