میرنیوز
جنگ ایران و عراق ؛ جنگی میان حق و باطل
2022-10-02T10:16:28+03:30
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، با پیروزی انقلاب اسلامی و شکل‌گیری اولین نظام متکی بر آراء مردم در منطقه‌ای خاص از نظر ژئوپلیتیک، ژئواستراتژیک و ژئواکونومیک و با شعارها و اقدامات ضد استکباری، وقوع جنگی قریب‌الوقوع علیه آن دور از ذهن نبود. به‌طوری‌که با سقوط شاه ایران، ستون نظامی ساختار امنیتی متمایل به غرب منطقه فروپاشید و منطقه خلیج فارس با بحران خلأ قدرت طرفداران غرب مواجه شد و موازنه قوا در میان کشورهای منطقه و در سطح دو ابرقدرت بر هم خورد.[1] به‌طوری‌که انقلاب شرایط جدیدی را در ایران پدید آورد و پیامی که از ایران صادر می‌شد، نشان می‌داد که نظام متفاوتی در ایران در حال شکل گرفتن است و باید مهار شود.[2]
اما جنگی که ایران در دهه 80 میلادی به آن دچار شد، نه یک «حادثه تاریخی»، بلکه با توجه به تأثیرگذاری‌اش، یک «پدیده تاریخی» محسوب می‌شود. پدیده‌ای که با توجه به پیچیدگی‌های آن از جمله طولانی بودن، شرایط طرفین جنگ و همچنین وضعیت نظام بین‌المللی در هنگام وقوع جنگ، در مقایسه با سایر جنگ‌های تاریخ، دارای «ویژگی‌ها» و «ماهیت» متفاوتی است. حالتی که آن را نمی‌توان دارای ماهیت‌های نظامی، قومی- قبیله‌ای، اختلافات مرزی، سیاسی، اقتصادی، ایدئولوژیک، خصومت‌های شخصی و... دانست، بلکه جنگی که در نوشتار پیش رو به بررسی آن می‌پردازیم، گفتمان متفاوتی را ازآنچه تاکنون در منازعات بین کشورها رخ‌داده، ارائه کرده است.
البته درباره لزوم بررسی چنین پدیده‌ای می‌توان به تأثیرگذاری این جنگ بر هویت ملی و تاریخی ایرانیان اشاره کرد که در مواجهه با حوادث آینده، نقش تعیین‌کننده‌ای دارد. همچنین این جنگ اگر در چارچوب و مفاهیم دیگری غیر از آنچه بوده است تعریف شود، تأثیر و هویت تاریخی خود را از دست می‌دهد و هر جنگی که چنین شود، دچار بی‌ریشگی خواهد شد و ناظران خود را نسبت به علل و انگیزه‌های آن متحیر ساخته و نخواهد توانست همدلی نسل‌های آتی را برانگیزد.[3]
تجربه تاریخی ایرانیان در مرزهای غربی، مملو از جنگ‌های متعددی از جمله مقابله با آشوریان و اقوام مهاجم بین‌النهرین و آسیای صغیر گرفته تا حملات اسکندر، رومیان، اعراب، عثمانی و... بوده که تمامی این موارد، تنها بخشی از ناامنی‌های مرزهای غربی ایران محسوب می‌شود، اما آخرین رویارویی جدی به جنگی 8 ساله منتهی شد که دارای ماهیت خاص خود است.
به‌طوری‌که پس از پیروزی انقلاب اسلامی و فروپاشی رژیم شاهنشاهی و پیش آمدن شرایط ناشی از انقلاب در ایران، صدام رئیس‌جمهور عراق با این خیال که خلأ قدرت ناشی از سقوط رژیم شاه در منطقه خلیج فارس را پر کند، به بهانه دفاع و گسترش آرمان‌های ناسیونالیسم عرب به اقداماتی دست زد تا به تصور خود، نقش رهبری اعراب و قدرت برتر منطقه را کسب کند.[4]
اما مسائل مرزی ایران و عراق در قرارداد 1975 الجزایر حل شده بود و همچنین با توجه به حمایت کشورهایی از جمله آمریکا، شوروی، فرانسه، آلمان، انگلیس، عربستان، کویت، اردن، مصر، یمن جنوبی، بحرین و... از صدام علیه ایران، دلایل این جنگ را صرفاً نمی‌توان یکسری تفکرات جاه‌طلبانه و شخصی صدام و حزبش یا برخی اختلافات مرزی دانست. بلکه آنچه بیش از هر چیزی مشهود است و فراتر از بهانه‌های جنگ، هدف طبق خواست نظام سلطه، مهار انقلاب ایران بود.
همان‌طوری که در این‌سوی جنگ، امام خمینی (ره)، ماهیت جنگ را به تقابل ایران و عراق محدود نمی‌دید بلکه این جنگ را بین اسلام و کفر و حق و باطل بیان کردند. در واقع امام با تعریف الهی و اسلامی از جنگ، به پیروان خود و رزمندگان ایرانی هویت اسلامی بخشیده و عملکرد آنها را معنادار می‌ساختند. امام (ره) از دشمن با القابی نظیر بعثی، عفلقی، کافر، ملحد یادکرده و در مقابل، وجهه‌ای الهی و اسلامی از طرف خودی ترسیم می‌کردند؛ این نوع غیریت‌سازی تأثیر بسیار زیادی در هویت‌بخشی به جبهه خودی داشت.[5]
امام خمینی (ره) همچنین با دارالاسلام دانستن ایران، مبارزه با صدام را بر همه مسلمانان واجب می‌داند و این‌طور بیان می‌فرمایند؛ «مسئلۀ نزاع بین یک حکومت و حکومت نیست، مسئلۀ هجوم یک بعث عراقی غیرمسلم است بر یک حکومت اسلامی و این قیام کفر علیه اسلام است و بر همۀ مسلمین قتال بر او واجب است.[6]»
چنین معنا بخشی به جنگ از طرف امام، جنگ را به سمت مردمی شدن سوق داد و با توجه به شرایط انقلابی که ایران در آن قرار داشت، بر شدت آن نیز افزوده شد. به‌طوری‌که نیروهای مردمی حتی نقش پررنگ‌تری نسبت به نیروهای متعارف نظامی داشتند. به‌طوری‌که یک خبرنگار آرژانتینی که از مناطق جنگی بازدید کرده بود با اشاره به ماهیت مردمی دفاع جمهوری اسلامی ایران در برابر تجاوز عراق گزارش داد: جنگ ناحق کنونی به نظر من یک جنگ مردمی است. من 100 درصد ایمان دارم که این ملت تا پیروزی جنگ را ادامه می‌دهد و این یک جنگ مردمی است.[7]
در واقع با توجه به آغاز جنگ از سوی رژیم بعث عراق، کنشگران مسلمان ایرانی، خود را مدافع دین اسلام می‌دانستند و به‌منظور دفاع از اسلام، عازم میدان‌های نبرد با ارتش بعثی عراق می‌شدند. این تعبیر تقریباً در تمام وصیت‌نامه‌های شهیدان دفاع مقدس به چشم می‌خورد. برای نمونه شهید رمضان‌علی قاسمی برمی در وصیت‌نامه خود نوشته است: «برای دفاع از اسلام به جبهه آمده‌ام تا پرچم جمهوری اسلامی در تمام جهان برافراشته شود» (روزنامه جمهوری اسلامی،9/4/1369:4). شهید حسن وفایی نیز در وصیت‌نامه‌اش این مؤلفه هویتی را این‌طور برجسته کرده است: «عازم جبهه جنگ اسلام علیه کفر می‌شوم. رفتن من تکلیف شرعی بود که بر گردنم نهاده شده بود. ... می‌روم تا به یاری خداوند ... اسلام و حکومت اسلامی را در منطقه و بعد هم در جهان برپا سازیم، حال اگر با پیروزی برگشتم که هیچ، الحمدالله و اگر هم کشته شدم که به وظیفه خود عمل کرده‌ام» (روزنامه جمهوری اسلام، 6/3/1364: 7).[8]
امام خمینی (ره) همچنین معتقد بودند که ایران در جنگ تحمیلی به نمایندگی و پرچم‌داری تمام مستضعفان عالم به جنگ زورگویان و قدرتمندان رفته و بالطبع شکست ایران می‌توانست به معنای شکست خوردن تمام مظلومان و مستضعفان مبارز دنیا باشد. امام خمینی (ره) پس از پایان جنگ و در اسفند سال 1367، در این مورد گفتند «جنگ ما جنگ حق و باطل بود و تمام‌شدنی نیست، جنگ ما جنگ فقر و غنا بود، جنگ ما جنگ ایمان و رذالت بود و این جنگ از آدم تا ختم زندگی وجود دارد.»[9]
البته این تنها نظر امام در پایان جنگ نبود، بلکه در همان ابتدای جنگ و در 4 مهر 1359 با سؤالاتی به این مسئله می‌پردازد؛ «این‌ها برای چی خون خودشان را می‌دهند؟ روی چه انگیزه‌ای خونشان را می‌دهند؟ این‌ها می‌توانند بگویند ما برای خدا داریم کار می‌کنیم؟ صدام حسین با خدا چه‌کار دارد؟ میشل عَفلَق به خدا چه‌کار دارد؟ حزب بعث، حزبی است که به خدا کار ندارد، مأنوس به خدا نیست این. پس شما دارید در غیر راه خدا خون خودتان را می‌دهید. انگیزه شما چیست؟ انگیزه قدرت‌هایی که ما داریم، انگیزه این است که ما برای خدا جنگ می‌کنیم.[10]
منبع:
[1] - وقوع جنگ ایران و عراق از منظر واقع‌گرایی ساختاری والتز، الهام رسولی، نگین ایران (فصلنامه تخصصی مطالعات دفاع مقدس)، سال 8، شماره 29، تابستان 1388، ص 60.
[2] - عوامل تأثیرگذار بر فهم و چیستی جنگ عراق و ایران، دکتر حسین اردستانی، نگین ایران (فصلنامه تخصصی مطالعات دفاع مقدس)، سال 14، شماره 55، زمستان 1394، ص 11.
[3] - بررسی ماهیت و آثار جنگ تحمیلی، علی مشهدی محمدی، چهارمین همایش ملی حقوق (ارزیابی کارآمدی قانون در نظام ج.ا.ایران)، 26 بهمن 1396، ص 3.
[4] - ارتش جمهوری اسلامی ایران در هشت سال دفاع مقدس، یعقوب حسینی و دیگران، نبردهای غرب اهواز و سوسنگرد، ج 2، ص 27.
[5] - قدرت متعالی (الگوی قدرت جمهوری اسلامی ایران در دوران دفاع مقدس)، یعقوب نعمتی، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، تهران 1399، ص 148.
[6] - صحیفه امام، ج 13، ص 282
[7] - قدرت متعالی (الگوی قدرت جمهوری اسلامی ایران در دوران دفاع مقدس)، ص 284.
[8] - قدرت متعالی (الگوی قدرت جمهوری اسلامی ایران در دوران دفاع مقدس)، ص 366.
[9] - قدرت طبقه متوسط سنتی در ایران، حجر اردستانی (انقلاب اسلامی، جنگ ایران و عراق)، نشر مرزوبوم، تهران 1391، صص 185-186.
[10] - صحیفه دفاع (روزشمار بیانات، پیام‌ها و احکام امام خمینی (ره) در دفاع مقدس 1359-1368) مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس،1400، ص 37.
انتهای پیام/
منبع : خبرگزاری تسنیم
کلمات کلیدی : میرنیوز دفاع مقدس هفته دفاع مقدس جنگ
اشتراک گذاری :
آخرین اخبار فرهنگی
پیام تبریک برخی نهادهای فرهنگی درباره موشک‌باران اسرائیل
برای «بی‌بدن» و مفهومی به نام تعارضات اجتماعی
اگر مقابل دشمن شل بگیریم مشکل حل می شود؟ + صوت
«بعد از رفتن» و «روایت ناتمام سیما» مسافر مسکو شدند
بیانیه انجمن سینمای جوانان درباره پاسخ پهپادی و موشکی ایران
آخرین وضعیت گوینده رادیو در بیمارستان
هنرمندان درباره «وعده صادق» چه نوشتند؟
نمایش‌های کودک و ایرانی رونق‌بخش سالن‌های دولتی
تکلیف سریال رضا شفیعی‌جم روشن شد
تولید فصل دوم «سرزمین شعر» با ایده‌هایی جدید و پخته‌تر
دیپلماسی میان ایران و تاجیکستان مبتنی بر عشق است
افزایش حقوق ایثارگران در سال ۱۴۰۳ چقدر خواهد بود؟
دیدگاه قرآن درباره توان یهودیان اسرائیل در برابر رقیب
یاسینی رکورددار کنسرت در سال ۱۴۰۲ / در مسیر همایون یا یگانه
صادرات نوشت‌افزار ایرانی کلید خورد
قانون عفاف و حجاب برای همه مردم لازم‌الاجرا شد
تلاطم در بازار ظهیرالاسلام/ قیمت کاغذ تحریر افزایش یافت
سهم ۴۹درصدی تمساح خونی از گیشه تعطیلات/ پرویزخان درجا زد
شاعرانی که خود را "عطار" جا زدند
«محفل» بدون سلبریتی با خلاقیت و یک شبِ صدمیلیونی!
مهرداد صدقی با "آبنبات لیمویی" به نمایشگاه می‌آید
عملیات اجرایی آماده‌سازی نمایشگاه کتاب تهران آغاز شد
دژهای پوشالی یهود به دادشان نرسید
حمایت شاعران از "وعده صادق" ایران
گنبد آهنین چه می‌داند از صریر قیامت سجیل
جشن نیمه شعبان هیئت کجا برویم؟
شاعران به استقبال نیمه شعبان رفتند/ کاش، سَحر، خاک رهِ « مهدی موعود » شوم
بهترین دعاها در شب نیمه شعبان به روایت امام صادق (ع)
"پایان جنگ"، "عزل منتظری و بنی‌صدر" و "فوت احمد خمینی" موضوع گفت‌وگو با کارگردان "احمد"/ احمد آقا حتی یک «واو» به صحبت‌های امام دست نزد!
ویکی موعود با ۴۰ هزار مقالۀ تخصصی راه اندازی شد
