میرنیوز
بی‌مهری خویش و بیگانه به زبان فارسی/ آموزش زبان و ادبیات خلاق با این روش
2020-02-19T11:50:48+03:30
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، آموزش زبان فارسی در مدارس کشور با چالش‌های مختلفی روبروست. برآورد برخی از کارشناسان بر این است که روش‌های آموزشی که طی سال‌های گذشته به کار گرفته شده، نتیجه دلخواه را به دنبال نداشته است؛ به طوری که دانش‌آموزان پس از فارغ‌التحصیلی از مدرسه و در آستانه ورود به دانشگاه و حتی پس از آن بر تمامی مهارت‌های زبانی تسلط ندارند. به نظر می‌رسد که آموزش زبان ملی در سطوح مختلف آموزشی ایران به امری سهل ممتنع تبدیل شده است؛ هم می‌دانیم که چه می‌خواهیم و هم نمی‌دانیم.
کارشناسان دلایل مختلفی را برای ضعف در این زمینه برمی‌شمارند؛ از تغییر سبک زندگی ایرانی‌ها طی سال‌های گذشته گرفته و تغییر اولویت‌های تربیتی تا اشکالات اساسی که برای کتاب‌های درسی و روش‌های آموزشی یادآور می‌شوند. این موضوع حتی در میان دانش‌آموزان رشته علوم انسانی که بیشتر از دیگر دانش‌آموزان، منابع درسی ادبیات و زبان فارسی سر و کار دارند نیز دیده میشود. با وجود اینکه طی سال‌های گذشته بارها و بارها ضعف‌ها و مشکلات که ممکن است در آینده تأثیر منفی بر فارسی‌زبانان بگذارد، مطرح شده اما اقدام مناسبی در جهت بهبود وضعیت فعلی صورت نگرفته است.
یکی از دلایل عدم توفیق در امر آموزش زبان فارسی در مدارس را شاید بتوان در بهره نبردن از روش‌های نوین آموزشی دانست. در شرایطی که گاه آموزش زبان و ادبیات فارسی برای خانواده‌ها و مراکز آموزشی و حتی خود دانش‌آموز در اولویت نیستند، ابتکار عمل نیز در امر آموزش مفاد این درس کمتر به کار گرفته میشود؛ به همین دلیل آموزش زبان و ادبیات فارسی در سال‌های گذشته همواره به روشی سنتی تدریس شده و خروجی آن حفظ چند بیت و یادگیری معانی کلمات است. حسن ذوالفقاری، مدیر گروه آموزش زبان فرهنگستان زبان و ادب فارسی، در خبرنامه این گروه روشی جدید برای آموزش زبان و ادبیات فارسی ارائه و پیشنهاد می‌دهد. روش بارش مغزی که در آن معلم می‌تواند از حداکثر ظرفیت دانش‌آموزان برای ارتقای امر آموزش و نهادینه کردن مفاد آموزشی بهره برد. او در این‌باره می‌نویسد: بارش مغزی چنان است که دانش‌آموزان را واداریم در مورد یک موضوع، به بحث و مناظره بپردازند و هر مورد یا راه حلی که به ذهنشان رسید در جمع مطرح کنند. همه می‌توانند صحبت کنند. معلم نقش هدایتگر را برعهده دارد. او همه مطالب را یادداشت می‌کند و با مشارکت گروهی و انباشتن افکار راه‌حل‌هایی برای مشکلات می‌یابد. چون همه باید در بحث شرکت کنند، موجب افزایش خلاقیت و حس رقابت هم میشود. هدف اصلی از بارش مغزی تقویت قوه خلاقیت دانش‌آموزان، تولید ایده‌های جدید، شکستن سد قواعد مرسوم و ایجاد راه‌های جدید برای حل مسائل، درک نحوه ارتباط بین مفاهیم، شکستن زمینه‌های ذهنی قبلی و پیدا کردن راهی مناسب برای اندیشیدن است. شاید جدی‌ترین کاربرد آن در ادبیات باشد، زیرا پایه و مایه ادبیات خلاقیت است.
روش بارش مغزی امروزه یکی از متداول‌ترین روش‌های تصمیم‌گیری گروهی بوده و موجب گسترش و تحول بسیاری از روش‌های مرتبط و مشابه شده است. هر موضوعی که به نظر شاگردان جالب به نظر می‌رسد، حتی در مورد معضلات اجتماعی مانند دفع درست زباله، صرفه‌جویی در آب و بسیاری از مشکلات فردی و اجتماعی، می‌تواند طرح شود. گاه دانش‌آموزان راهکارهایی ارائه می‌دهند که ممکن است به فکر دیگران نرسیده باشد. آموزش از طریق بارش مغزی، توانایی حل مسئله را افزایش می‌دهد و به آفرینش و خلاقیت منجر میشود. هنگام بارش فکری، با هدایت و راهنمایی معلم، همه نظرات خود را بیان می‌کنند و یکی از دانش‌آموزان تمام آنها را ثبت می‌کند. این‌گونه تمام دانش‌آموزان در جریان یادگیری سهیم و شریک می‌شوند و حتی آنان که گوشه‌گیرند به اجبار وارد بحث می‌شوند. با این روش در مدت زمان کوتاهی، شمار زیادی پیشنهاد حاصل میشود. بارش مغزی بر دو اصل استوار است:
اصل اول مبتنی بر تنوع نظرات است. تنوع نظرات، آن بخش از مغز را که به خلاقیت مربوط است، فعال‌تر می‌کند تا بر تفکر قضاوتی خود فائق آید. تفکر قضاوتی به معنی ارزیابی‌ها و نظرات تکمیلی نسبت به مطلب مطرح شده است. به این منظور بعد از آنکه تمامی پیشنهادها جمع‌آوری شد، بررسی و ارزیابی پیشنهادها صورت می‌گیرد.
اصل دوم کمیت، فزاینده کیفیت است؛ یعنی هرچه تعداد پیشنهادها بیشتر شود، احتمال رسیدن به یک راه حال بهتر افزایش می‌یابد.
بارش مغزی قواعدی دارد:
نویسنده در ادامه این یادداشت مراحل ارائه بارش مغزی را به منظور ارتقای کیفیت این روش در آموزش ارائه می‌دهد و می‌نویسد:
برای بارش مغزی باید پنج گام برداشت: گام اول بیان و تفهیم موضوع است. اجرای موفقیت‌آمیز این روش مستلزم شناخت قبلی افراد از مسئله است. گام دوم گروه‌سازی و شرح قوانین و اعلام وظایف اعضا، منشی و مشاهده‌کنندگان به وسیله رئیس جلسه. گام سوم بارش اندیشه‌ها و ارائه نظرات به صورت چرخشی و نوبتی است. معلم هم باید بر کار خود و کلاس مسلط باشد تا کلاس به هرج و مرج کشیده نشود. بحث‌های انحرافی و مسائل ساده و پیش پا افتاده ممکن است وقت کلاس را بگیرند.
گام چهارم طبقه‌بندی اندیشه‌هاست. معلم از گروه‌ها می‌خواهد اندیشه‌های خود را روی تابلو بنویسند و چنان چه هریک از گروه‌ها اندیشه‌های دیگری دارند می‌توانند به آن بیفزایند. سرگروه‌ها می‌توانند نظرات و اندیشه‌های تکراری را حذف کنند. گام پنجم قضاوت و ارزشیابی اندیشه‌هاست. اکنون باید آرا پالایش شوند و نظرات مشابه و نامناسب حذف، سپس بررسی و ارزشیابی و طبقه‌بندی شوند.
بارش مغزی را می‌توان با روش‌های گوناگونی اجرا کرد. مثلاً پیش از جلسه از همه بخواهیم پیشنهادهای خود را کتباً در اختیار رئیس جلسه قرار دهند، یا از شرکت‌کنندگان بخواهیم افکارنویسی کنند و نظرات خود را در مدتی کوتاه بنویسند. یا تلفیقی از افکارنویسی و بارش مغزی که شرکت‌کنندگان هرکدام شخصاً فهرستی از کلمات مرتبط با مسئله را تهیه کنند. مزیت این روش بر روش بارش مغزی در این است که قابلیت بسط و گسترش پیشنهادها را دارد. بارش مغزی هدایت‌شده چنان است که رئیس جلسه از گروه می‌خواهد مسئله را ریشه‌ای بررسی کنند و رفته‌رفته با مطرح شدن نظرات متفاوت، اطلاعات بیشتر و پیشنهادهای جدیدتر مطرح شود. با این روش مانع تصمیم‌گیری ناپخته در فرایند حل مسئله میشود. در گونه دیگر بارش مغزی عناصر جلسات آزاد و روابط اجباری به طور فزاینده ترکیب می‌شوند تا اینکه گروه به راه حل نهایی مورد توافق دست یابند، گاه در جلسات فعال با بیان فکرهای متنوع، این بارش به توفان فکری بدل میشود.
هنگام انشانویسی می‌توان از این روش به خوبی استفاده کرد. ابتدا موضوع را روی تخته می‌نویسیم، سپس به کمک بارش مغزی از همه می‌خواهیم درباره آن نظر دهند و سرانجام جمع‌بندی کنند و بعد از آن درباره موضوع چند بند بنویسند. انشا را با روش بارش می‌توان به گونه‌ای دیگر هم اجرا کرد. موضوع واحدی مثلاً پاییز داده میشود. هرکس یک جمله درباره پاییز بگوید و در روی تخته ثبت شود. در نهایت جملات تولیدی به کمک بارش فکری منظم و بندنویسی شود تا انشایی واحد شود.
هنگام معنی شعر از دانش‌آموزان می‌خواهیم آنچه از بیت می‌فهمند بیان کنند. از قبل ارائه هرگونه اظهار نظری را آزاد می‌گذاریم تا به راحتی اظهار نظر کنند. در پایان اظهار نظرها جمع‌بندی شده و بهترین نظرات به صورت اصلاح شده بیان شود.
در قصه‌خوانی معلم ابتدا قسمتی از داستان را برای دانش‌آموزان می‌خواند، سپس در نقطه اوج داستان توقف کرده از دانش‌آموزان و گروه‌های کلاس می‌خواهد بقیه داستان را به کمک بارش مغزی حدس بزنند و بعد از شنیدن نظرها بقیه داستان را بخواند.
در درس تاریخ ادبیات یکی از مسائل درس را به صورت سؤال مطرح می‌کنیم. مثلاً علت بازگشت ادبی چیست. هریک از دانش‌آموزان نظر خود را می‌دهند و در نهایت نظرات جمع‌بندی و ارائه میشود. معلم نیز علل را کامل بازگو می‌کند. حتی در درست‌نویسی و آموزش زبان هم به کمک بارش فکری ممکن است. مثلاً می‌پرسیم علت اینکه درازنویسی موجب ابهام در جمله میشود، چیست. هریک از دانش‌آموزان به فراخور دانش و تجربه دلیل خود را ارائه می‌دهند و سرانجام جمع‌بندی میشود.
انتهای پیام/
منبع : خبرگزاری تسنیم
کلمات کلیدی : میرنیوز فرهنگستان زبان ترویج و گسترش زبان فارسی
اشتراک گذاری :
آخرین اخبار فرهنگی
پیام تبریک برخی نهادهای فرهنگی درباره موشک‌باران اسرائیل
برای «بی‌بدن» و مفهومی به نام تعارضات اجتماعی
اگر مقابل دشمن شل بگیریم مشکل حل می شود؟ + صوت
«بعد از رفتن» و «روایت ناتمام سیما» مسافر مسکو شدند
بیانیه انجمن سینمای جوانان درباره پاسخ پهپادی و موشکی ایران
آخرین وضعیت گوینده رادیو در بیمارستان
هنرمندان درباره «وعده صادق» چه نوشتند؟
نمایش‌های کودک و ایرانی رونق‌بخش سالن‌های دولتی
تکلیف سریال رضا شفیعی‌جم روشن شد
تولید فصل دوم «سرزمین شعر» با ایده‌هایی جدید و پخته‌تر
دیپلماسی میان ایران و تاجیکستان مبتنی بر عشق است
افزایش حقوق ایثارگران در سال ۱۴۰۳ چقدر خواهد بود؟
دیدگاه قرآن درباره توان یهودیان اسرائیل در برابر رقیب
یاسینی رکورددار کنسرت در سال ۱۴۰۲ / در مسیر همایون یا یگانه
صادرات نوشت‌افزار ایرانی کلید خورد
قانون عفاف و حجاب برای همه مردم لازم‌الاجرا شد
تلاطم در بازار ظهیرالاسلام/ قیمت کاغذ تحریر افزایش یافت
سهم ۴۹درصدی تمساح خونی از گیشه تعطیلات/ پرویزخان درجا زد
شاعرانی که خود را "عطار" جا زدند
«محفل» بدون سلبریتی با خلاقیت و یک شبِ صدمیلیونی!
مهرداد صدقی با "آبنبات لیمویی" به نمایشگاه می‌آید
عملیات اجرایی آماده‌سازی نمایشگاه کتاب تهران آغاز شد
دژهای پوشالی یهود به دادشان نرسید
حمایت شاعران از "وعده صادق" ایران
گنبد آهنین چه می‌داند از صریر قیامت سجیل
جشن نیمه شعبان هیئت کجا برویم؟
شاعران به استقبال نیمه شعبان رفتند/ کاش، سَحر، خاک رهِ « مهدی موعود » شوم
بهترین دعاها در شب نیمه شعبان به روایت امام صادق (ع)
"پایان جنگ"، "عزل منتظری و بنی‌صدر" و "فوت احمد خمینی" موضوع گفت‌وگو با کارگردان "احمد"/ احمد آقا حتی یک «واو» به صحبت‌های امام دست نزد!
ویکی موعود با ۴۰ هزار مقالۀ تخصصی راه اندازی شد
