میرنیوز

ادبیات داستانی و رئالیسم اجتماعی|گرته‌برداری از ناتورالیسم غربی، انتخاب نویسندگان پیش از انقلاب

 ادبیات داستانی و رئالیسم اجتماعی|گرته‌برداری از ناتورالیسم غربی، انتخاب نویسندگان پیش از انقلاب 2021-05-08T12:20:08+04:30

خبرگزاری تسنیم،‌ سعید تشکری:

گفت دوم: رمان‌نویسی با گرایش رئالیسم اجتماعی

در گفت اول بیان کردم، نویسنده‌های ما در دهه 30 تا 50  بیش از آن‌که تحت تأثیر رئالیسمِ روز اروپا باشند، تحت تأثیر ناتورالیسم غربی هستند که به اشتباه آن را رئالیسم می‌خوانند. اولین رمانی که به رئالیسم اجتماعی در تاریخ ایران می‌پردازد، رمانی است به نام «تهران مخوف». در این رمان نویسنده، به نحلۀ فکری اواخر دوره قاجار و عهد پهلوی اول می‌پردازد. او شب‌های مخوف و پر از بی‌بندوباری تهران قبل از انقلاب را به خوبی پرداخت می‌کند که در دهه 30 انتشار یافت. «تهران مخوف» سنگ بنایِ رمان‌هایی است که بعد از آن توسطِ نویسندگان بدنه و عمدتاً زرد مثلِ امین فقیری، ارونقی کرمانی و ... تولید شد.

به طور مثال، ما وقتی از ارونقی کرمانی صحبت می‌کنیم و اثرِ «گربه چکمه‌پوشش» را مثال می‌زنیم با یک کار پاورقی  زرد روبه رو‌ هستیم که بحث اصلی آن پرداخت به  معضل فساد زنان است. او در رمان‌های دیگرش هم به این مسئله می‌پردازد. نمونه دیگر از این دسته از نویسندگان علی‌محمد افغانی است با همین نوع تکاپو.

اما باید بگویم نویسندگانی مثلِ اسماعیل فصیح، محمود دولت‌آبادی و خیلی‌هایِ دیگر بیشتر از آن‌که در بندِ رئالیسمِ اجتماعی باشند، به ناتورالیسم گرایش دارند که نمونه‌اش می‌شود به آثار شخص اسماعیلِ فصیح در «دل کور» اشاره کرد و یا خود محمد دولت‌آبادی که از روستا یک شاکلۀ ناتورالیستی می‌سازد تا رئالیسم اجتماعی. در این میان باید توجه داشته باشیم که نقش «دُنِ آرام» شولوخوف را نمی‌توان در آثار دولت‌آبادی نادیده گرفت. 

اما گروهی دیگر از نویسندگان ما هستند که تحت تأثیر رئالیسم عربی هستند و در این گفت قصد دارم که به این موضوع بپردازم و روشن کنم که کدام نویسندگان عرب بر نویسندگان ایرانی ما تأثیر گذاشتند. برای پرداختن به این مقوله ابتدا باید یک آشنایی ضمنی با ادبیات عرب و نویسندگان عربی پیدا کنیم؛ زیرا این ادبیات بسیار دلنشین، عمیق و گویا است. در حقیقت برای حسرت ندانستن زبان عربی در حدی بیش از انت و انتما کافی است که تسلط خوبی بر ادبیات فارسی داشته باشیم و به قدر کافی عربی بدانیم. تلاش کنیم یکی دو شعر همراه با چند جمله قصار از مردم عرب را با لهجه درست بخوانیم و بعد ترجمه سلیس فارسی آن را بشنویم. متوجه می‌شویم که چه شباهت غریبی بین ما و این ادبیات چه بخواهیم و چه نخواهیم وجود دارد.

غادة السمان نویسنده و ادیب سوری است که بینِ مردم ما بیشتر شعرهایش نمود دارد و همه او را به عنوان یک شاعر توانمند می‌شناسند. خانم السمان یک نویسنده، رمان‌نویس و روزنامه‌نگار بسیار قوی است.

غسان کنفانی، هشام مطر و قله ادبیات عرب یعنی نجیب محفوظ نقش بسیار کلیدی در این عرصه ایفا می‌کنند. نجیب محفوظ هم رمان‌نویس بوده و هم نمایشنامه‌نویس. اوست که برای اولین‌بار در تاریخ ادبیات عرب جایزه جهانی نوبل را از آن خود می‌کند. او می‌گوید، زندگی‌اش در سطر، سطر رمان‌ها و نمایشنامه‌هایش مستتر است. برخلاف ما ایرانی‌ها که هربار به نویسنده‌ای مراجعه می‌کنیم و از او می‌پرسیم که نوشته‌اش چقدر شباهت دارد با خودش، به شدت وحشت دارند از اینکه شباهت بین خودشان و آثارشان را مثال بزنند. بهتر است بگویم آنها از این شباهت فرار می‌کنند. رمان معروف نجیب محفوظ «از قصر تا قصر»- که جایزه نوبل هم گرفت- در حقیقت سه‌گانه‌ای است که به عناوین بین‌القصرین، قصر الشوق و السکریه، سه نسل از خانواده عرب را معرفی می‌کند و از آنها می‌گوید. این کتاب‌ها در ایران به نام‌های  «بین‌‌القصرین»، در فاصله «از قصر تا قصر» و «گذرِ قصر» ترجمه شده است.

 همین اتفاق را می‌توانیم در آثار اسماعیل فصیح کاملاً مشهود بدانیم. همچنین محمد حجازی و نویسندگانی که پاورقی‌نویس بودند و گرته‌برداری از آثارِ این بزرگان را در سرلوحۀ کارشان قرار می‌دادند.

 نویسنده دیگری که می‌خواهم به آن بپردازم: جبران خلیل جبران است. نویسنده‌ای شاعرانه‌نویس که زاده شمال لبنان است. او تأثیرِ غریبی در نثر و ذهنیت نویسندگان چون میثاق امیر جعفری داشته که نثری شاعرانه دارند و از چیزهایی حرف می‌زنند و می‌نویسند که آنها را زندگی کرده‌اند.

رمانِ پیامبرش را مثال می‌زنم: این رمان در ایران با ترجمه مهدی مقصودی به چاپ‌هایِ پنجاهم و شصتم در زمان خودش رسید. اما حرفم این است که مدت‌ها در ایران به طورِ اشتباه مردم فکر می‌کردندکه دارند زندگی پیامبر اکرم(ص) را می‌خوانند. در صورتی که هیچ ارتباطی با ایشان نداشت. برای عنوان رمان هم باید بگویم که بیشتر نامش پیام است تا پیامبر.

خُب اینها اشکالاتی است که در جامعه ادبی ایران به وفور پیدا می‌شود. نمونه دیگر نامه‌های عاشقانه جبران خلیل جبران است، آن هم به معشوقه‌اش می زیاده. مِی زیاده شاخص‌ترین نویسندۀ زن عرب در ادبیات قرن بیستم است.

اکنون زمان این رسیده که به ادبیات کشور خودمان بپردازیم. با دقت در کتاب‌های «چهل نامه کوتاه» به همسرم نوشته نادر ابراهیمی، «بار دیگر شهری که دوست می‌داشتم» ، یا حتی  «یک عاشقانه آرام» درخواهیم یافت که عرصه گرته‌برداری در ادبیات ایران نزد نویسندگان بزرگ ما امری بدیهی است. به خاطر همین عرض می‌کنم که ما بیشتر تحت تأثیر ادبیات عرب هستیم تا آندره ژید به طور مثال.

می‌گویم آندره ژید و «مائده‌های زمینی» چون خیلی‌ها معتقد بودند که نادر ابراهیمی تحت تأثیر آن نثرش را دگرگون می‌کند و آثاری این چنین را می‌نویسد.

رمان «پدران، پسران» از هشام مطر، آثار غسان کنفانی، طبیب صالح یا احمد سعداوی، «فرانکشتاین در بغداد» که اثری است سورئالیستی، همه از نویسندگانی هستند بسیار تأثیرگذار بر فضای ادبیات ایران. نمونه‌ای که دولت‌آبادی در شولوخف‌نویسی خود از  رمان «پدران و پسران»  و «دن آرام» دنبال می‌کند.

اصلاً نبضِ ادبیات رمان عربی در مصر که توسط خیلی از مترجمان ما مثل آقای رضا عامری در ایران ترجمه شده است، نمونه دیگری است که ادبیات ایران را تحت تأثیر خودش قرار می‌دهد. این در حقیقت شباهت‌هایی است که بین نویسندگان عرب و ایرانی وجود دارد. فراموش نکنیم اکثر این نویسندگان عرب در دانشگاه گورکی درس خوانده‌اند؛ یعنی آنها هم تحت تأثیر ادبیات روس هستند. اما ادبیات روسی که در آن دین باوری در کنار جعل و خرافه وجود دارد برخلاف اساس اصلی ادبیات روس که این قصه در آن وجود ندارد. حالا اینجاست که ما می‌توانیم بگوییم که با توجه به اینکه رمان تصویری عینی از چشم‌انداز و برداشت نویسنده از زندگی است، می‌تواند اوضاع فکری و فرهنگی هر عصری را به تصویر می‌کشد و نهایتاً با این تعریف جنابِ آقای پیمان صالحی می‌توانیم نزدیک بشویم که رمان‌هایمان باید برداشت ساده و شفاف داشته باشد.

بیاییم پنج یا 10 رمان ایرانی را در سال‌های بعد از انقلاب اسلامی در نظر بگیریم.

به طور مثال: «کلیدر» را انتخاب می‌کنیم و می‌بینیم شاعری پیدا می‌شود و درباره آن می‌گوید: «کلیدر باید در دو جلد خلاصه شود و قله‌های آن از مه بیرون بیاید.» همه این جمله را تعریفی از ویژگی‌های خوب «کلیدر» می‌دانستند؛ در صورتی که اینطور نیست. بلکه حقیقت امر این است که به دلیلِ اطناب کلامی که در «کلیدر» وجود دارد اصل رمان «کلیدر» در مه است و مه هم جایی است که قابل دیده شدن نیست. پس این نوع نگاه‌ها، در ادبیات رئالیسم اجتماعی اثبات می‌کند منتقدین ما، صاحب‌نظران ما نتوانستند بحث میان رئالیسم و ناتورالیسم را سروسامان بدهند. پس اگر بررسی تطبیقی بین رمان‌های اجتماعی ایران و مصر را بخواهیم انجام دهیم، «تهران مخوف» در سال 1303 از مرتضی مشفق کاظمی نخستین رمان اجتماعی و فارسی و رمان «زینب، مناظر و اخلاق ریفیه» 1914 از محمدحسین هیکل نخستین رمان احتماعی مصر است که شباهت‌های این دو رمان بسیار زیاد است.

 چقدر ساده و روان در رئالیسم اجتماعی می‌توانستیم جلو برویم و نرفتیم؛ این در حالی است که همچنان معتقدیم رمان‌هایی مانند «سنگ صبور» و از این دست آثار می‌توانند رمان رئالیسم اجتماعی باشد. این همان راه اشتباهمان است که به مثابه یک پیکره غلط همچنان داریم آن را دنبال می‌کنیم. امیدوارم بتوانیم  در برسی رمان‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی به شاکله بهتری از این بحث در  گفت‌‌ های آینده برسیم. 

ادامه دارد...

انتهای پیام/

منبع : خبرگزاری تسنیم


کلمات کلیدی :
اشتراک گذاری :

آخرین اخبار فرهنگی

جشن نیمه شعبان هیئت کجا برویم؟

 جشن نیمه شعبان هیئت کجا برویم؟
2024-02-26T06:01:07+03:30
هیئت‌ها و حسینیه‌های سراسر کشور همزمان با میلاد سراسر خیر و برکت امام زمان (عج) مراسم شادی و سرور برگزار می‌کنند.

شاعران به استقبال نیمه شعبان رفتند/ کاش، سَحر، خاک رهِ « مهدی موعود » شوم

 شاعران به استقبال نیمه شعبان رفتند/ کاش، سَحر، خاک رهِ « مهدی موعود » شوم
2024-02-26T06:01:06+03:30
شاعران فارسی زبان در آستانه نیمه شعبان در نشست ادبی «منتظران وصل» با تازه‌ترین سروده‌های خود به ساحت مقدس امام مزان عرض ارادت کردند.

بهترین دعا‌ها در شب نیمه شعبان به روایت امام صادق (ع)

 بهترین دعا‌ها در شب نیمه شعبان به روایت امام صادق (ع)
2024-02-26T06:01:06+03:30
امام صادق علیه‌السلام دربارۀ آداب شب نیمۀ شعبان، به یکی از بهترین دعاها اشاره می فرماید.

"پایان جنگ"، "عزل منتظری و بنی‌صدر" و "فوت احمد خمینی" موضوع گفت‌وگو با کارگردان "احمد"/ احمد آقا حتی یک «واو» به صحبت‌های امام دست نزد!

 "پایان جنگ"، "عزل منتظری و بنی‌صدر" و "فوت احمد خمینی" موضوع گفت‌وگو با کارگردان "احمد"/ احمد آقا حتی یک «واو» به صحبت‌های امام دست نزد!
2024-02-26T06:01:05+03:30
مصطفی رزاق کریمی کارگردان فیلم "احمد" درباره احمد خمینی صحبت کرد؛ از ۴۲ روز سالک شدن او تا ماجرای عزل منتظری و پایان جنگ. او گفت: کارگردان دیکته‌پ...

ویکی موعود با ۴۰ هزار مقالۀ تخصصی راه اندازی شد

 ویکی موعود با ۴۰ هزار مقالۀ تخصصی راه اندازی شد
2024-02-26T06:01:04+03:30
همزمان با میلاد سراسر سعادت حضرت مهدی موعود(عج) از ویکی موسسه فرهنگی هنری موعود عصر(عج) رونمایی شد.

«کتاب قانون» هر شب پخش می‌شود

 «کتاب قانون» هر شب پخش می‌شود
2024-02-26T06:01:04+03:30
تهیه‌کننده «کتاب قانون» با اشاره به اهمیت تولید برنامه‌های سیاسی در قالب‌های متنوع برنامه‌سازی، گفت: با استقبال مخاطبان و در آستانه برگزاری انتخاب...

بچه رویان در میدان جهاد رونمایی شد

 بچه رویان در میدان جهاد رونمایی شد
2024-02-26T06:01:03+03:30
«بچه رویان» عنوان دیوارنگاره‌ای است که در میدان جهاد و برای درمان نازایی رونمایی شد.

مهمترین اعمال شب و روز نیمه شعبان

 مهمترین اعمال شب و روز نیمه شعبان
2024-02-26T06:01:03+03:30
نیمه شعبان یکی از مهمترین روزهای سالم محسوب می‌شود و از نظر فضیلت در کنار شب قدر قرار گرفته است. اهل بیت(ع) این شب را از مقدمات شب قدر در تقدیر امور و تقسیم...

امام زمان (عج) در سورۀ بقره / رفتار منافقان در برابر منجی

 امام زمان (عج) در سورۀ بقره / رفتار منافقان در برابر منجی
2024-02-26T06:01:03+03:30
یکی از نشانه‌های نفاق آن است که فرد یا افرادی عهد خدا را نقض و اتصال خود با اهل بیت علیهم السلام را قطع کند؛ در این صورت زمینۀ افتادن آنها در ورطۀ فسادآفرین...

عیدی سینمایی تلویزیون در نیمه شعبان

 عیدی سینمایی تلویزیون در نیمه شعبان
2024-02-26T06:01:02+03:30
شبکه‌های تلویزیونی چند فیلم جدید و قدیمی را برای شب نیمه شعبان درنظر گرفته که شاید برای حوزه کودک پخش «پیشونی سفید» از جذابیت بالایی برخوردار باشد.

چگونه امام زمان(ع) پس از قرن‌ها انتقام خون امام حسین(ع) را خواهد گرفت؟

 چگونه امام زمان(ع) پس از قرن‌ها انتقام خون امام حسین(ع) را خواهد گرفت؟
2024-02-26T06:01:02+03:30
یکی از پرسش‌های مهم که سال‌ها ذهن انسان‌ها را به خود مشغول کرده، این است که چگونه امام زمان(ع) پس از قرن‌ها در دوران ظهور خود، انتقام خون امام حسین(ع) و شهد...

چشم به راه برای نیمه شعبان منتشر شد

 چشم به راه برای نیمه شعبان منتشر شد
2024-02-26T06:01:02+03:30
قطعه «چشم به راه» نخستین اثر صدران مایلی است که با موضوع انتظار تولید و منتشر شد.

مجلس آتی باید میزبان زنان متخصص و شایسته در حوزه زنان و خانواده و به دور از لابی‌گری سیاسی باشد

 مجلس آتی باید میزبان زنان متخصص و شایسته در حوزه زنان و خانواده و به دور از لابی‌گری سیاسی باشد
2024-02-26T06:01:01+03:30
زنانی باید به مجلس ورود کنند که فهم درستی از حوزه زن و خانواده داشته باشند و ریل قانون گذاری را از مجرای تخصصی حرکت دهند. مجلس نباید جایی برای افرادی باشد ک...

روزبه بمانی و علیرضا عصار در کنسرت دارکوب / خوانندگان ما آرتیست نیستند

 روزبه بمانی و علیرضا عصار در کنسرت دارکوب / خوانندگان ما آرتیست نیستند
2024-02-26T06:01:01+03:30
کنسرت شب گذشته گروه دارکوب درحالی برگزار شد که سه خواننده روی صحنه داشت و حضور روزبه بمانی و علیرضا عصار مخاطبان را غافلگیر کرد.

زودبرگرد بابای مهربون دنیا

 زودبرگرد بابای مهربون دنیا
2024-02-26T06:01:00+03:30
نماهنگ «زودبرگرد» به مناسبت نیمه شعبان در خبرگزاری تسنیم تولید و منتشر شده است.

پاسخ مهدی طائب دربارۀ حکم «حرمت عدم شرکت در انتخابات» از سوی امام خمینی

 پاسخ مهدی طائب دربارۀ حکم «حرمت عدم شرکت در انتخابات» از سوی امام خمینی
2024-02-26T06:00:59+03:30
حجت الاسلام مهدی طائب طی سخنانی دربارۀ جمله تاریخی امام خمینی مبنی بر حرمت عدم شرکت در انتخابات استدلالی ارائه کرد.

یادی از دوبلور فقید پرویز ربیعی/ صدایی که گوینده نقش‌های مکمل بود

 یادی از دوبلور فقید پرویز ربیعی/ صدایی که گوینده نقش‌های مکمل بود
2024-02-26T06:00:58+03:30
پرویز ربیعی از پیشکسوتان عرصه دوبله روز گذشته در منزل خود بر اثر ایست قلبی در سن ۸۴ سالگی درگذشت؛ صدای ماندگاری که هیچ وقت مخاطبان آن را فراموش نخواهند کرد.

شفیعی سروستانی: راهکار اصلاح جامعه هجرت به‌سوی امام عصر است / اقدامی برای آمادگی ذهن مردم برای ظهور نکردیم

 شفیعی سروستانی: راهکار اصلاح جامعه هجرت به‌سوی امام عصر است / اقدامی برای آمادگی ذهن مردم برای ظهور نکردیم
2024-02-26T06:00:58+03:30
شفیعی سروستانی می‌گوید: ذکر نام امام و بزرگداشت امام، امری در مسیر زمینه سازی ظهور به شمار می‌آید؛ ما دانسته و یا نادانسته واقعۀ ظهور را عقب می‌اندازیم. هیچ...

زمان تشییع پیکر پردیس افکاری مشخص شد/ خاکسپاری در قطعه هنرمندان

 زمان تشییع پیکر پردیس افکاری مشخص شد/ خاکسپاری در قطعه هنرمندان
2024-02-23T16:28:03+03:30
همسر زنده یاد پردیس افکاری خبر داد که روز دوشنبه هفتم اسفندماه مراسم تشییع پیکر وی به سمت قطعه هنرمندان بهشت زهرا (س) برگزار می‌شود.

غلامرضا صنعتگر قطعه جدیدش را به رهبرمعظم انقلاب تقدیم کرد

 غلامرضا صنعتگر قطعه جدیدش را به رهبرمعظم انقلاب تقدیم کرد
2024-02-23T13:41:23+03:30
غلامرضا صنعتگر خواننده پاپ جدیدترین قطعه موسیقی خود را به رهبرمعظم انقلاب تقدیم کرد.

عکس‌های جدید از پشت صحنه سریال «نون خ ۵»/ تاکید رییس صداوسیما بر ساخت فصل‌های جدید

 عکس‌های جدید از پشت صحنه سریال «نون خ ۵»/ تاکید رییس صداوسیما بر ساخت فصل‌های جدید
2024-02-23T13:27:43+03:30
پیمان جبلی در بازدید از پشت‌صحنه فصل پنجم سریال «نون خ»، به تولید فصل جدید این مجموعه در شرایط بسیار خاص و ویژه‌ اشاره کرد و گفت: امیدواریم مخاطبا...

صلوات شعبانیه | راه رسیدن به رضایت خدا

 صلوات شعبانیه | راه رسیدن به رضایت خدا
2024-02-23T11:41:01+03:30
فرازی از صلواتش شعبانیه گویای آن است که پیامبر صلی الله علیه و آله واسطۀ شفاعت امت و نیز راهی به‌سوی خداست.

شهرک غزالی میزبان کدام پروژه‌ها است؟ / از «تنها گریه کن» و «طوبی» تا «زیرخاکی۴»

 شهرک غزالی میزبان کدام پروژه‌ها است؟ / از «تنها گریه کن» و «طوبی» تا «زیرخاکی۴»
2024-02-23T11:41:00+03:30
مهدی میرچی مدیر شهرک سینمایی و تلویزیونی غزالی از ساخت مجموعه‌ها و فیلم‌هایی گفت که ما را با خودش به دهه شصت، ۷۰۰ سال پیش و داستان فریبرز باغ‌بیشه و حتی چند...

مهدویت و آخرالزمان یکی از جذاب‌ترین موضوعات روز دنیا است/ عشق از امام زمان جدا نیست

 مهدویت و آخرالزمان یکی از جذاب‌ترین موضوعات روز دنیا است/ عشق از امام زمان جدا نیست
2024-02-23T11:01:13+03:30
اثری که دائم در حال سیاه نمایی و گله و گذاری است نمی‌تواند مخاطب را تا پایان همراه خودش نگه دارد و موجب دلسردی جامعه می‌شود. اصلی‌ترین معیار در واقعه ظهور ا...

ویژگی‎های نماهنگی با موضوع امام زمان / کودک و نوجوان فراموش شده‌اند

 ویژگی‎های نماهنگی با موضوع امام زمان / کودک و نوجوان فراموش شده‌اند
2024-02-23T10:34:29+03:30
«عزیزم مهدی» تازه‌ترین پویشی است که توسط مرکز آوای انقلاب اسلامی (مأوا) پایه ریزی و در جمکران برگزار شد.

پردیس افکاری درگذشت

 پردیس افکاری درگذشت
2024-02-23T09:14:29+03:30
پردیس افکاری، بازیگر، عصر امروز، پنجشنبه ۳ اسفند ماه بر اثر بیماری از دنیا رفت.

«دیپلماسی سازندگی» در بازار نشر

 «دیپلماسی سازندگی» در بازار نشر
2024-02-23T09:14:26+03:30
کتاب دیپلماسی فرهنگی نوشته هادی حق‌پرست از سوی اندیشکده روابط بین‌الملل منتشر و روانه بازار نشر شد.

استفتاء از امام خامنه‌ای؛ حکم تخریب نامزدهای انتخاباتی چیست؟

 استفتاء از امام خامنه‌ای؛ حکم تخریب نامزدهای انتخاباتی چیست؟
2024-02-23T09:14:26+03:30
رهبر معظم انقلاب به استفتاء درباره «تخریب نامزدهای انتخاباتی» پاسخ گفتند.

تبیین ارتباط ظهور امام زمان (عج) با انتخابات

 تبیین ارتباط ظهور امام زمان (عج) با انتخابات
2024-02-23T09:14:25+03:30
امام زمان (عج) برای یک امر سیاسی می‌آیند، برای «لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّه‏» (توبه؛ ۳۳) این یک امر سیاسی است، برای حکومت می‌آیند، برای این...

سیمای امام زمان در سورۀ بقره

 سیمای امام زمان در سورۀ بقره
2024-02-23T09:14:25+03:30
وقتی از زاویه نگاه مهدویت سراغ سوره های قرآن می رویم، مشاهده می کنیم آنچه که ما به اسم تفسیر تاکنون خوانده بودیم، برداشتی ذوقی از قرآن بود.
X فیلم جدید فیلم جدید دانلود فیلم و سریال تبلیغات شما (پیام به تلگرام)