چالش‌های علوم انسانی در دهه‌های اخیر

به گزارش ایسنا، در پژوهشی که ذیل عنوان بومی‌سازی علوم انسانی نگاشته شده است، بومی‌شدن نوعی واکنش از سمت فرهنگ‌ها و تمدن‌های غیراروپایی به جهان‌شمولی فلسفه، علوم انسانی، اجتماعی، هنر و ادبیات غربی به‌منظور ارائه الگو و ساختاری معرفت‌شناختی، مبتنی‌ بر بنیادها و زمینه‌ها و ساختار فرهنگی، دینی، تاریخی، سیاسی، اقتصادی و ناظر بر مسائل انضمامی این اقلیم حیات یا زیست‌بوم‌های حیات فرهنگی غیرغربی‌ است. جریانی که هم قبل و هم بعد از انقلاب اسلامی در ایران به‌نوعی در حوزه فلسفه و علوم انسانی ـ اجتماعی حضور دارد. به‌رغم اینکه بر سر نقش مهم و تمدن‌ساز علوم انسانی اجماع در خور توجهی در ایران معاصر وجود دارد، این حوزه معرفتی در سه دهه اخیر با چالش‌هایی روبه‌رو شده است که عبارتند از:

ضعف مبانی نظری ـ پارادایمی به‌ویژه از منظر نسبت دین و علوم انسانی،

غیر بومی و ناکارآمد بودن این مجموعه معرفتی و ناتوانی در رفع معضلات جامعه ایران،

روزآمد نبودن منابع و برنامه‌های درسی و در واقع نوعی ترجمه‌زدگی و تأخیر در مباحث علوم انسانی جهان معاصر.

نکته قابل توجه اینکه برخی از رشته‌ها تأسیسی است و برای اولین بار در ایران تصویب و عملیاتی شده است؛ مانند رشته مطالعات الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت، رشته مردم‌شناسی در مقطع دکتری، رشته دکتری هنرهای اسلامی، کارشناسی ارشد مالیه اسلامی و ... .

در این پژوهش،  با تصریح دکتر غلامعلی حداد عادل، رئیس شورای تحول و با در نظر داشتن چهار مؤلفه "اسلامی‌سازی"، "بومی‌سازی"، "روزآمدی" و "کاربردی‌سازی" با تأکید و اولویت مؤلفه اول، به تأسیس، بازنگری و ارزیابی برنامه‌های آموزشی علوم انسانی پرداخته شده است.

بنابراین هدف از این پژوهش، ارائه تصویری نسبتاً جامع و مستند از وضعیت موجود مطالعات و فعالیت‌های‌ انجام گرفته در حوزه تحول در علوم انسانی است.

این پژوهش کوشیده است تا برای نخستین‌بار در ایران کتاب‌شناسی‌ جامع از آثاری که به سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی که به‌نوعی مستقیم یا غیرمستقیم در حوزه تحول علوم انسانی است، ارائه دهد.

روش کار در این پژوهش به‌شرح ذیل بیان شده است:
روش در این پژوهش تحقیق کتابخانه‌ای و جست‌وجوی هدفمند متناسب با پرسش‌های راهنما در طرح پیشنهادی بوده و جامعه آماری ما کتاب‌های فارسی با مراجعه مستقیم به متون و کتاب‌شناسی‌های برگزیده ناشران و مؤسسات برجسته در حوزه علوم انسانی و روش تحلیل درصدد تصویری به‌نسبت گویا از کلیت و اهمیت آثار بوده است.

در بخشی از این پژوهش درخصوص مأموریت کوتاه‌مدت؛ تدوین نقشه راه تحول در علوم انسانی نگاشته شده است که برای تدوین نقشه راه به‌صورت منطقی مراحل زیر ضروری است:
۱. مفهوم‌شناسی کلیدواژه‌های تحول در علوم انسانی(علوم انسانی، علوم انسانی ـ اسلامی و تحول)،
۲. آسیب‌شناسی علوم انسانی در کشور و تعیین چالش‌های کلیدی،
۳. تبیین برداشت‌ها و رویکردهای مختلف در زمینه تحول علوم انسانی در کشور،
۴. تبیین نظریات پیشرفت و تحول در علم،
۵. بررسی و تحلیل عوامل مؤثر در تحول علوم ­انسانی و وزن­‌دهی و اولویت‌بندی آنها، عوامل معرفتی و محتوایی(درونی) و جامعه­‌شناختی و روان­شناختی( بیرونی)،
۶. تعیین و تحلیل عوامل کلیدی تحول علوم انسانی و تبیین نسبت و ارتباط آن‌ها با دیگر عوامل،
۷. تدوین نقشه راه تحول علوم انسانی.

در پاسخ به این پرسش کلیدی که در بخش جمع‌بندی مطرح شده است که کدام رویکرد توانسته است فراتر از نقدهای سلبی به فلسفه علوم انسانی در غرب دیدگاه­‌های ایجابی و تأسیسی ارائه کند؟

باید گفت ضمن اینکه نمی‌توان و نباید نقاط قوت گام‌های برداشته شده را نفی کرد، در رویکردهای فکری بعد از انقلاب نوعی اجماع بر سر چیستی، امکان و ضرورت، میزان، سطح، راهبرد و روش بومی یا اسلامی‌سازی علوم انسانی وجود ندارد. حتی کسانی که از اسلامی‌سازی علوم دفاع می‌کنند، وحدت مبنا، روش و راهبرد ندارند. مدافعان که بخش قابل توجهی از عالمان حوزه و دانشگاه هستند (آیت‌الله جوادی آملی، آیت‌الله مصباح، جریان فرهنگستان، مؤسسه حوزه دانشگاه، دکتر سیدحسین نصر، دکتر مهدی گلشنی، دکتر خسرو باقری، دکتر حسین کچوییان، دکتر ابراهیم فیاض و...) گاه با اتکا به علوم اسلامی موجود (اعم از تفسیر حدیث کلام و فلسفه وعرفان اسلامی)، گاه با اتکا به مباحثی که در فلسفه وتاریخ علم و مباحث فلسفه دین و کلام جدید در غرب مدرن مطرح شده و گاه با اتکا به مباحثی که در دوره یا وضع پست مدرن) مطرح شده و عمدتاً ناظر به نقد جهان‌شمولی فلسفه و علم غربی است کوشیده‌اند تا به نقادی وضع موجود علوم انسانی و ارائه راه‌حل برای برون‌رفت از بحران‌های موجود علوم انسانی بپردازند.

اما منتقدان اعتقاد دارند که اسلامی کردن علوم و معارف توصیفی ـ بشری نه ممکن و نه مطلوب است. علوم و معارف توصیفی انسان متجدد اصولاً و ذاتاً عیب و ایرادی ندارند تا بخواهیم چیز دیگری را جایگزین آنها کنیم. همه عیب و ایراد در علم‏‌زدگی یا علم‌‏پرستی است و اینکه اندیشه و تفکر چه در علوم تجربی و چه در علوم انسانی وطن و جغرافیا ندارد. اندیشه و تفکر فرا تاریخی است و اندیشه با اندیشه تحدید می‌شود. از این‌رو صرف اینکه خاستگاه یک اندیشه در غرب باشد، دلیل بر بطلان آن نیست.

تحلیل دیدگاه مسئولان شورای‌ عالی برنامه‌ریزی، استادان و دانشجویان ‌در مورد وضعیت موجود و وضعیت مطلوب برنامه‌ریزی درسی در آموزش عالی نشان می‌دهد که استادان ‌و دانشجویان ۶ گروه عمده‌ آموزشی (پزشکی، علوم انسانی، علوم پایه، فنی و مهندسی، کشاورزی و دامپزشکی و هنر) برنامه‌های درسی گروه خود را از نظر هماهنگی با پیشرفت‌های علمی و هدف‌های توسعه ‌اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و توجه به کیفیت نهایی بروندادهای آموزش عالی و توانایی برنامه‌ریزی درسی مناسب تشخیص نداده و اصلاح وضعیت آن‌ را در پرهیز از تمرکزگرایی کنونی اعلام کرده است.

پیشنهاد شده است تا با افزایش ضریب مشارکت استادان و حتی دانشجویان در کنار شورای عالی برنامه‌ریزی، دانشگاه‌ها توان پاسخگویی بیشتری به نیازهای جامعه در حال توسعه بیابند.

محتوای‌ رشته‌های ‌دانشگاهی‌ و مراکز آموزش‌ عالی‌ کشور نشان‌ از این‌ واقعیت ‌دارد که‌ ابهام در نوع شاخص‌های مناسب برای ارزیابی علوم انسانی به‌عنوان مهم‌ترین چالش ارزیابی کیفیت علوم انسانی در کشور است.

پژوهش «کتاب‌شناسی جامع تحول در علوم انسانی»؛ به‌کوشش زینب انصاری (مجری طرح) و همچنین دکتر سیدحمید طالب‌زاده (ناظر طرح) انجام شده که توسط دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال ۱۳۹۶ منتشر شد.

انتهای پیام

منبع : خبرگزاری ایسنا

آخرین اخبار علمی

اعضای شورای راهبری هوش مصنوعی معرفی شدند/ایجاد زیر ساخت هوش مصنوعی در دستور کار ۱۰ نهاد

2023-12-03T19:08:50+03:30

معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهوری توسعه زیرساخت‌های هوش مصنوعی را از مهمترین ماموریت‌های شورای راهبری هوش مصنوعی دانست و گفت: این شورا با ای...

آتش‌سوزی جنگلی موجب رشد حیات دریایی می‌شود!

2023-12-03T19:08:49+03:30

پژوهشگران می‌گویند، خاکسترهای حاصل از آتش‌سوزی‌های جنگلی باعث رشد و شکوفایی حیات دریایی می‌شوند.

استرس کاری ریسک بیماری قلبی را در مردان افزایش می دهد

2023-09-25T21:29:51+03:30

تحقیقات جدید نشان می‌دهد که خطر بیماری قلبی برای مردانی که در مشاغل پر استرس کار می‌کنند و احساس می‌کنند از تلاش‌هایشان قدردانی نمی شود، دو برابر بیشتر است.

۲.۵ میلیون ایرانی در اهدای خون مشارکت دارند

2023-09-25T21:29:50+03:30

مدیرعامل سازمان انتقال خون ایران، از مشارکت ۲.۵ میلیون نفر اهدا کننده خون در کشور برای تأمین نیاز ۱۰۰ درصدی مراکز درمانی خبر داد.

چین در شرق تهران بیمارستان هوشمند احداث می کند

2023-09-25T21:29:50+03:30

تفاهم‌نامه احداث بیمارستان هزار تختخوابی در شرق تهران بین دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و شرکت سینوفارم چین منعقد شد.

راه اندازی ۶۰ هزار تخت بیمارستانی در کشور

2023-09-25T21:29:49+03:30

معاون توسعه مدیریت، منابع و برنامه ریزی وزارت بهداشت، از راه اندازی ۶۰ هزار تخت بیمارستانی در کشور خبر داد.

وزارت بهداشت برای اولین بار سرایدار استخدام می‌کند

2023-09-25T21:29:49+03:30

معاون بهداشت وزارت بهداشت، از جذب ۴ هزار بهورز و ۵ هزار کارشناس بهداشت و مجموعاً ۹ هزار نیروی بهداشتی در آزمون استخدامی وزارت بهداشت خبر داد.

زمان اخذ رأی در انتخابات نظام پرستاری افزایش یافت

2023-09-25T21:29:48+03:30

زمان اخذ آرای ششمین دوره انتخابات سازمان نظام پرستاری، از ساعت ۷ صبح لغایت ۲۰ روز جمعه ۷ مهر ۱۴۰۲ اعلام شد.

هوای آلوده و افزایش ریسک سرطان سینه/ درمان سوءهاضمه با زردچوبه

2023-09-25T21:29:48+03:30

حوزه سلامت در هفته رو به پایان، در جهان، شاهد اخبار و رویدادهای متعدد و مختلفی بود که به مرور گزیده ای از مهم ترین آنها می پردازیم.

بیماری هزارچهره را جدی بگیریم/ عوارض بیماری سلیاک

2023-09-25T21:29:48+03:30

رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، بر لزوم ایجاد نقشه غربالگری و بیماریابی سلیاک در کشور تاکید کرد.

اهمیت تولید محصولات غذایی فاقد گلوتن برای بیماران سلیاک

2023-09-25T21:29:47+03:30

رئیس سازمان غذا و دارو گفت: با طیف زیادی از بیماری‌های نادر مواجهیم که متاسفانه برای بسیاری از آنها هنوز درمان پیدا نشده و یا اینکه درمان های موجود کفایت نمی...

نشست چالش‌های زنجیره تأمین دارو در ایران برگزار می‌شود

2023-09-25T21:29:47+03:30

نشست چالش‌های زنجیره تأمین ایمن و اثربخش دارو در ایران در هشتمین نمایشگاه بین المللی دارو و صنایع وابسته برگزار می‌شود.

چگونه از ابتلا به سرماخوردگی جلوگیری کنیم

2023-09-25T21:29:46+03:30

شروع فصل پاییز، زمان شیوع بیماری های ویروسی است که سرماخوردگی شایع ترین بیماری فصل سرما است. اما، با رعایت یک توصیه ساده، می توان از ابتلا به این بیماری مصون...

خرید اعتباری محصولات پتروشیمی به نفع صنعت دارو است

2023-09-25T21:29:46+03:30

رئیس هیئت مدیره سندیکای تولید کنندگان مواد دارویی گفت: گران قیمت ترین محصولات مواد پایه پتروشیمی، دارو است.

چه کسانی پرونده الکترونیک سلامت دارند

2023-09-25T21:29:46+03:30

معاون فنی مرکز مدیریت شبکه وزارت بهداشت گفت: هر کسی که واکسن کرونا تزریق کرده باشد، پرونده الکترونیک سلامت دارد.

بررسی راهکارهای ورود ایران به بازار دارویی اوراسیا

2023-09-25T21:29:45+03:30

راهکارهای ورود شرکت های داروسازی ایران به بازار دارویی اوراسیا، در یک نشست تخصصی مورد بررسی قرار می گیرد.

جامعه پزشکی باید تخصص را همراه تعهد حرفه‌ای داشته باشد

2023-09-25T21:29:45+03:30

رئیس کل سازمان نظام پزشکی ایران، تخصص و تعهد حرفه‌ای را دو بال جامعه پزشکی برای خدمت به مردم دانست.

هفته دفاع مقدس فرصتی برای انتقال مفاهیم بهداری رزمی

2023-09-25T21:29:45+03:30

وزیر بهداشت، در پیامی به مناسبت آغاز هفته دفاع مقدس، گفت: جامعه سلامت کشور افتخار دارد که همپای دلاورمردان عرصه نبرد، در جبهه ها حضور داشت.

نشست چالش های قیمت گذاری دارو برگزار می‌شود

2023-09-25T21:29:45+03:30

نشست چالش‌های قیمت‌گذاری دارو، مواد موثره و مکمل‌ها در هشتمین نمایشگاه بین المللی دارو و صنایع وابسته برگزار می‌شود.

دانش آموز بدون صبحانه مدرسه نرود/ میان وعده‌های سالم

2023-09-25T21:29:44+03:30

یک متخصص تغذیه، در خصوص میان وعده دانش آموزان در مدرسه، توصیه هایی ارائه داد.

وزیر بهداشت زنگ دبیرستان شهید آوینی را نواخت

2023-09-25T21:29:44+03:30

همزمان با آغاز سال تحصیلی ۱۴۰۲، ۱۴۰۳ وزیر بهداشت، زنگ دبیرستان شهید آوینی تهران را به صدا در آورد.

۱۰ هزار نیروی پرستاری در بخش درمان استخدام می شوند

2023-09-25T21:29:44+03:30

معاون پرستاری وزارت بهداشت، از جذب ۱۰ هزار نیروی پرستاری در بخش درمان از طریق آزمون استخدامی وزارت بهداشت خبر داد.

بازدید سرزده عین اللهی از بیمارستان شفا یحیاییان

2023-09-25T21:29:44+03:30

وزیر بهداشت، به طور سرزده از مرکز آموزشی، پژوهشی و درمانی شفا یحیاییان تهران بازدید کرد.

۲۲ بیمار کرونایی در یک هفته گذشته فوت شدند

2023-09-25T21:29:43+03:30

بنابر اعلام وزارت بهداشت، در یک هفته گذشته ۲۲ بیمار مبتلا به کووید ۱۹ در کشور فوت شدند.

داروی ایرانی از طریق صادرات به دنیا معرفی می‌شود

2023-09-25T21:29:43+03:30

رئیس سازمان غذا و دارو، راه شناخت تولیدات دارویی کشور در جهان را، صادرات محصولات دانست.

ایران دارای قوی‌ترین نظام سلامت در منطقه است

2023-09-25T21:29:43+03:30

وزیر بهداشت، با اشاره به کارآمدی حوزه سلامت کشورمان گفت: جمهوری اسلامی ایران دارای قوی‌ترین و موفق ترین نظام سلامت در منطقه است.

ادعای دخالت وزارت بهداشت در انتخابات نظام پرستاری رد شد

2023-09-25T21:29:43+03:30

مسئول هیات مرکزی نظارت بر ششمین دوره انتخابات نظام پرستاری، از رشد ۱۵ درصدی نامزدهای دوره ششم انتخابات نظام پرستاری نسبت به دوره قبل خبر داد.

اورژانس تهران در هفته گذشته ۲۰ هزار مأموریت انجام داد

2023-09-25T21:29:42+03:30

رئیس مرکز اورژانس استان تهران، با اشاره به مزاحمت تلفنی با اورژانس ۱۱۸، گفت: در هفته گذشته ۲۴۳۰ تماس مزاحم با اورژانس استان تهران داشتیم.

جهان امروز با کمبود آب و غذای سالم مواجه است

2023-09-25T21:29:42+03:30

وزیر بهداشت، در پیامی به مناسبت روز جهانی بهداشت محیط، تمرکز بر اقدامات بهداشت محیط را عاملی موثر بر جلوگیری از تحمیل هزینه های سنگین ناشی از بار بیماری های ...

تایید موفقیت نخستین واکسن ایرانی کرونا

2023-09-25T21:29:42+03:30

مقاله کارایی واکسن برکت در یکی از برجسته‌ترین مجلات علمی جهان بنام The BMJ هیجده ماه پس از ارسال به چاپ رسید.