میرنیوز
عملکرد جزیره‌ای استان‌ها در زمینه آمایش سرزمینی/ چرا از «ساترا» بهره‌برداری نشد؟
2019-12-30T05:41:49+03:30
چرا سازمان برنامه و بودجه نسبت به آمایش سرزمینی بی‌تفاوت است؟/ عدم بهره‌برداری از سامانه ساترا با وجود تکلیف قانونی
با وجود گذشت بیش از 5 سال از مصوبه هیئت دولت یازدهم در مورد استقرار سامانه ساترا، که رسالت ارزیابی توسعه و رصد آمایش سرزمینی را برعهده دارد، اما سازمان برنامه و بودجه به دلایلی همچون «عدم دسترسی مناسب به اطلاعات لازم»، «عملکرد جزیره‌ای استان‌ها» و «یکپارچه نبودن اطلاعات» تاکنون نتواسته پیش‌نیازهای مورد نیاز جهت تکمیل این سامانه جامع اطلاعاتی را فراهم کند.
به گزارش خبرگزاری فارس، رسیدن به توسعه پایدار یکی از اهداف مهم دولت‌ها و حکومت‌ها در دوران حیات خود است. متأسفانه با وجود گذشت 40 سال از انقلاب اسلامی و تهیه و تدوین 6 برنامه توسعه، امروزه شاهد مسائل کلانی در سطح کشور هستیم که گریبان‌گیر تصمیم‌گیران شده است.
«عدم بهره‌برداری مناسب از ظرفیت‌های برخی مناطق جغرافیایی»، «توزیع ناعادلانه منابع کشور»، «بهره‌برداری غیربهینه از منابع طبیعی»، «توزیع نامتناسب جمعیت در پهنه سرزمینی»، «نبود برنامه‌ریزی مشخص برای تولید محصولات کشاورزی و عدم ارائه الگوی کشت منطقه‌ای»، «استقرار صنایع آ‌ب‌بر در فلات مرکزی»، و «شکل‌گیری پدیده کولبری در اقتصاد» از جمله مسائلی است که از نحوه نگرش به مفهوم توسعه و عدم توجه به پیش‌نیازهای برنامه‌ریزی مدون توسعه ناشی شده‌اند.
یکی از مهم‌ترین مباحث در جهت دستیابی به توسعه پایدار، مفهوم آمایش سرزمینی است. طبق تعریف مرکز پژوهش‌های مجلس، منظور از آمایش سرزمینی، رسیدن به مطلوب‌ترین توزیع ممکن جمعیت توسط بهترین شکل توزیع فعالیت‌های اقتصادی – اجتماعی در پهنه سرزمین است.
به اعتقاد کارشناسان اقتصادی، تدوین برنامه آمایش سرزمینی به دلیل ضعف کشور ما در زمینه جمع‌آوری و پردازش آمار و اطلاعات، با خلأهای بی‌شماری مواجه است که این مسئله موجب اتلاف بخش بسیاری از منابع کشور شده و لطمات جبران‌ناپذیری از جمله مشکلات زیست‌محیطی و اجتماعی را در پی داشته است.
پیش از این مهدی پندار، رئیس سابق امور برنامه‌ریزی، نظارت و آمایش سرزمین سازمان برنامه و بودجه در گفتگو با خبرگزاری فارس با بیان اینکه غفلت از تدوین و اجرایی شدن سند ملی آمایش سرزمین، موجب عدم توازن در پهنه سرزمینی شده است، گفت: «به عنوان نمونه در استان‌هایی مانند سیستان و بلوچستان بیش از 50 درصد مردم در حالت روستایی زندگی میکنند و شاخص‌های کیفیت زندگی پایین و نامطلوبی دارند و در نقطه مقابل کلان شهرهایی را داریم که با انبوهی از مسائل و مشکلات اجتماعی، مانند حاشیه‌نشینی و انواع آلودگیها دست و پنجه نرم میکنند.»
اخیرا نیز الیاس نادران، استاد اقتصاد دانشگاه تهران نیز در توضیح اینکه چرا طرح آمایش سرزمین تاکنون توسط دولت‌ها اجرایی نشده است، گفت: «طرح آمایش سرزمین از سال 1356 آماده شده و قابل اجرا است. چندین بار خواهش کردیم که این طرح در مجلس تصویب شود و حداقل در سطحی که لازم است در کشور اجرایی شود. در این طرح تمام ظرفیت استان‌ها و رویکردهای آنها در حوزه‌های کشاورزی، صنعتی و غیره مشخص می‌شود، اما علتی که تاکنون این طرح اجرایی نشده است، این است که دولت‌ها نگاه روزمره به مسائل دارند و به طرح‌هایی مانند آمایش سرزمین توجهی نمی‌کنند.»
این در حالیست که بخشی از اسناد بالادستی همچون «سیاست‌های کلی 8 ماده‌ای آمایش سرزمینی ابلاغی از سوی رهبر معظم انقلاب در سال 90»، «ماده 26 قانون برنامه ششم توسعه» و «مواد 68،181،182، و 183 برنامه پنجم توسعه»، دولت را مکلف به ارائه سندهای آمایش ملی و استانی کرده است.
*چرا از سامانه ساترا بهره‌برداری نمی‌شود؟
با توجه به مشکلات موجود در فرآیند برنامه‌ریزی و آمایش سرزمینی و تحقق مواد قانونی مورد اشاره، هیئت وزیران طی مصوبه‌ای در خردادماه 93، پیاده‌سازی سامانه‌ای الکترونیکی تحت عنوان «سامانه ارزیابی توسعه و رصد آمایش (ساترا)» را ابلاغ کرد. در این مصوبه سازمان برنامه و بودجه موظف به طراحی و پیاده‌سازی سامانه مذکور گردید و همچنین سایر دستگاه‌های اجرایی موظف شدند تا اطلاعات مربوط به حوزه عملکردی خود را در این سامانه درج و بروزرسانی کنند.
مطابق اهداف مدنظر سیاست‌گذار، سازمان برنامه و بودجه بایستی اطلاعات جامعی در خصوص امکانات و ظرفیت‌های مناطق مختلف کشور در اختیار داشته باشد تا با تحلیل و پردازش این اطلاعات از طریق ابزارهای لازم، اقدام به برنامه‌ریزی و توزیع درآمدهای کشور کند.
اما در حال حاضر با وجود اینکه بیش از 5 سال از مصوبه هیئت دولت یازدهم در مورد استقرار و بهره‌برداری از سامانه ساترا می‌گذرد، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد سازمان برنامه و بودجه به دلایلی همچون «عدم دسترسی مناسب به اطلاعات آمایش سرزمینی»، «عملکرد جزیره‌ای استان‌ها در زمینه آمایش سرزمینی» و «یکپارچه نبودن اطلاعات به دلیل فقدان سامانه‌ای جامع» تاکنون نتواسته پیش‌نیازهای مربوط به عملکرد مناسب یک سامانه جامع اطلاعاتی را فراهم کند.
در همین زمینه رئیس سابق امور برنامه‌ریزی، نظارت و آمایش سرزمین سازمان برنامه و بودجه با بیان اینکه تا پایان دوره مدیریت وی در این سازمان تدوین اسناد آمایش در 26 استان به اتمام رسیده بود، اظهارداشت: «باید در نظر داشته باشیم که سند ملی آمایش سرزمینی هنوز تدوین نشده است. بنابراین می‌توان گفت در حال‌حاضر، 50 درصد از الزام قانونی بند الف ماده 26 برنامه ششم توسعه به نحوی انجام شده است؛ با این توضیح که پس از تدوین سند ملی آمایش سرزمینی و تقسیم کار ملی، مجدداً مطالعات استانی و تدوین اسناد اجرایی آنها باید مورد بازنگری قرار گیرد.»
* عدم دسترسی سازمان برنامه و بودجه به اطلاعات آمایش سرزمینی
عدم دسترسی مناسب سازمان برنامه و بودجه به اطلاعات آمایش سرزمینی دستگاه‌های دولتی یکی از عواملی است که موجب شده سامانه جامع اطلاعاتی ساترا -که ابزار تحقق آمایش ملی است-، عملکرد مورد انتظار را نداشته باشد.
علی کرمی‌پور رئیس سابق امور برنامه‌ریزی، نظارت و آمایش سرزمین سازمان برنامه و بودجه با اشاره به عدم تعامل دستگاه‌های دولتی در موضوع تبادل اطلاعات مربوط به آمایش سرزمینی با سازمان برنامه و بودجه می‌گوید: «در حال حاضر کلیه دستگاه‌ها به صورت جزیره‌ای عمل میکنند، این موازی‌کاری باعث شده تا هر دستگاه برای خودش داده‌های مکانی ایجاد کند که این موضوع باعث اتلاف منابع شده است.»
عدم دسترسی سازمان برنامه و بودجه به اطلاعات لازم، برنامه‌ریزی مبتنی بر آمایش سرزمینی را مختل کرده و عملا تحقق اهداف آمایش سرزمینی در قوانین روی زمین مانده که این موضوع موجب توسعه نامتوازن منطقه‌ای در کشور شده است. در همین رابطه مرکز پژوهش‌های مجلس در سلسله گزارشات کارشناسی به آسیب‌شناسی عملکرد دولت در اجرای اسناد بالادستی مرتبط با آمایش سرزمینی پرداخته است که در بخشی از گزارشات بازوی پژوهشی مجلس، عواقب غفلت از اجرای طرح آمایش سرزمینی اینگونه آمده است:
«استان تهران با سهمی حدود 0.8 درصد از کل مساحت کشور، نزدیک به 17 درصد کل جمعیت را به خود اختصاص داده است؛ همچنین 43 درصد از کل جمعیت کشور نیز در پنج استان تهران، خراسان رضوی، اصفهان، فارس و خوزستان متمرکز شده‌اند. درحالی که استان‌های مذکور تنها نزدیک به 26 درصد از کل مساحت کشور را در اختیار دارند. در مقابل سهم جمعیت 20 استان کم‌جمعیت کشور، حدود 30 درصد بوده است.»
* عملکرد جزیره‌ای استان‌ها در زمینه آمایش سرزمینی
از سوی دیگر برخی استان‌ها از جمله «اصفهان»، «خراسان شمالی» ، «یزد» و «گلستان» به ترتیب اقدام به راه‌اندازی سامانه‌های «ساطع»، «پاسخ»، «ساپتای» و «سترگ» کرده تا در این سامانه‌ها، اطلاعات مربوط به آمایش استانی را بارگزاری کنند.
این در حالیست که اقدام این استان‌ها در تقابل با هدف بند الف ماده 182 قانون پنجم توسعه با موضوع «تدوین، تصویب و نظارت بر استقرار نظام یکپارچه برنامه‌ریزی و مدیریت توسعه سرزمینی و تنظیم روابط ارکان اصلی آن» و برخی موارد «بند هـ ماده 46 قانون برنامه پنجم توسعه» از جمله بندهای 2 و 3 است.
جالب توجه آنجاییست که به دنبال عدم تحقق سامانه ملی ساترا به شکل مطلوب توسط سازمان برنامه و بودجه، اخیرا نیز عملکرد جزیره‌ای استان‌ها در مورد آمایش سرزمینی به دستگاه‌های مختلف نیز سرایت پیدا کرده به طوریکه چندی پیش در مجلس مقرر شد تا وزارت جهاد کشاورزی برنامه مدونی را در زمینه خودکفایی کالاهای اساسی و آمایش سرزمینی در بعد کشاورزی تهیه کرده و به مجلس ارائه دهد.
علاوه بر این، پندار در این خصوص با بیان اینکه برخی استان‌ها به سمت راه‌اندازی سامانه‌های موازی حرکت کرده بودند اما بر اساس مصوبه هیات وزیران در سال 93 ، هیچ کدام از آنها نمی‌توانند به صورت جداگانه فعالیت داشته باشند، عنوان کرد: «علت این موضوع آن است که همه این سامانه‌ها زیر مجموعه سامانه ساترا هستند و سازمان برنامه استان‌ها، نیز مکلف به این موضوع است. به همین منظور تبادل اطلاعات با این سامانه‌های استانی در حال شکل گرفتن بوده اما در سطح بسیار پایینی قرار دارد.»
* یکپارچگی اطلاعات در گرو ایجاد سامانه‌ای ملی
با توجه به مطالب فوق به نظر می‌رسد که سازمان برنامه و بودجه برای دستیابی به برنامه آمایش سرزمینی با هدف توسعه کشور به یکپارچگی اطلاعات نیاز دارد، مساله‌ای که تاکنون از نبود آن ضررهای بسیاری متوجه روند توسعه کشور شده است.
برهمین اساس، کارشناسان حوزه برنامه‌ریزی، بودجه و آمایش سرزمینی بر این باور هستند که یکپارچگی اطلاعات می‌تواند در بستر سامانه یا سامانه‌هایی رخ دهد که برای تحلیل اطلاعات به دست آمده از ابزارهایی از جمله «تحلیل»، «بصری‌سازی و تصمیم‌سازی» و «محاسبه شاخص‌های توسعه» بهره ببرد.
مهدی تقوی، استاد دانشگاه و کارشناس برنامه‌ریزی و بودجه در گفت‌وگو با خبرنگار فارس با بیان اینکه وجود سند آمایش سرزمینی برای برنامه‌ریزی کشور امری ضروری است، گفت: «با توجه به افزایش جمعیت و ضرورت تخصیص امکانات متناسب با آن، از جمله احداث جاده‌ها، مدارس و غیره، ضرورت برنامه‌ریزی برای این مساله بیش از پیش احساس می‌شود.»
تقوی همچنین با اشاره به اینکه سند آمایش سرزمینی موجب می‌شود تا برنامه‌ریزی‌ها در مسیر صحیح قرار گیرد، افزود: «وجود یک سامانه جامع که اطلاعات در آن یکپارچه شود، به دولت کمک می‌کند تا در مورد مناطق محروم کشور، برنامه‌ریزی صحیح انجام داده و با توجه به ظرفیت استان امکانات لازم را فراهم کند.»
* چرا سازمان برنامه و بودجه نسبت به «تکمیل سامانه ساترا» بی‌تفاوت است؟
به گزارش فارس، در حالیکه بیش از 8 سال از سیاست‌های ابلاغی رهبر معظم انقلاب اسلامی در خصوص آمایش سرزمینی و همچنین بیش از 5 سال از مصوبه هیئت وزیران در خصوص لزوم استقرار سامانه‌ای تحت عنوان ساترا با هدف تجمیع کلیه اطلاعات مربوط به آمایش سرزمینی در آن می‌گذرد، اما بررسی‌ها حاکی از آن است که ظاهرا سازمان برنامه و بودجه برای استقرار کامل این سامانه در سطح ملی با مشکلات قابل توجهی روبه‌روست.
همچنین باید پرسید که با وجود به اهمیت و ضرورت سامانه ساترا، چرا در این سال‌ها سازمان برنامه و بودجه کل کشور که عهده‌دار تدوین برنامه‌های توسعه است و وظیفه تخصیص بودجه به نهادهای مختلف دارد، علی‌رغم الزام قانونی، همتی از خود برای برطرف کردن مشکلات مورد اشاره و استقرار کامل این سامانه به خرج نداده است؟
انتهای پیام/
منبع : خبرگزاری فارس
کلمات کلیدی : میرنیوز دولت یازدهم آمایش سرزمینی ساترا سازمان برنامه و بودجه
اشتراک گذاری :
آخرین اخبار اقتصادی
مشکل رفع تعهد ارزی صادرات از محل ورود موقت حل شد
وزیر راه بر تعامل با نمایندگان مجلس تاکید کرد
عرضه ربع سکه ضرب سال ۱۴۰۳
معاون توسعه و نوآوری بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران منصوب شد
ارزان‌ترین و گران‌ترین استان‌های کشور کدامند؟
قیمت نفت ۸۰ دلار پیش بینی می شود
ارزن‌ترین و گران‌ترین استان‌های کشور کدامند؟
تولید ۵ هزار مگاوات برق خورشیدی از طریق نیروگاه‌های پشت بامی
سرمایه گذاران در بافت‌های فرسوده تا ۱۰ سال معاف از مالیات هستند
وزیر جهاد: صادرات پنیر ایرانی به ژاپن تسهیل می‌شود
تأکید دوباره کشورهای جهان بر توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر
قیمت نفت ۸۰ دلاری پیش بینی می شود
فشارافزایی میدان گازی پارس جنوبی با جدیت پیگیری می‌شود
کاهش مصرف برق در بخش خانگی به افزایش تولید صنایع می انجامد
جامعه عشایری به شکل هدفمند وارد سرشماری شود
قیمت سکه یک میلیون تومان افزایش یافت
رشد ۲۴ هزار واحدی شاخص کل بورس در اولین روز هفته
تأثیر قطعنامه شورای حکام بر نوسان دلار موقتی است
افزایش ۳۸ درصدی تعرفه برق برای تمامی مشترکان
تغییر کاربری اراضی کشاورزی با تصاویر ماهواره‌ای رصد و پایش می‌شود
افزایش ضمانت معاملات با قابلیت استعلام برخط قراردادهای استاندارد
اعلام جزئیات پذیرش‌های جدید بورس کالا
رشد ۴۹۴۹ واحدی شاخص کل بورس در ساعات ابتدایی بازار
امروز در اغلب مناطق کشور جو آرام است
جاده چالوس برای تردد تهرانی‌ها باز است
برنج‌های وارداتی در حال ترخیص است
بخشی از جاده چالوس بازگشایی شد
پرواز هواپیماهای ایران‌ایر به فرودگاه استانبول روزانه شد
همتی: دولت مصمم به حذف رانت و کاهش کسری بودجه است
چالوس مسدود است، تردد از محورهای هراز و فیروزکوه انجام شود
